Εκ μέρους της Σοσιαλιστικής Ομάδας θα ήθελα να συγχαρώ τον εισηγητή για αυτή την τόσο σημαντική Έκθεση, η οποία αγγίζει ένα από τα πιο ευαίσθητα κοινωνικά θέματα, το οποίο άπτεται του σκληρού πυρήνα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η παιδική και νεανική παραβατικότητα απαιτεί διεπιστημονική προσέγγιση, συνέργεια επιστημονικής γνώσης και κοινωνικής ευαισθησίας.
Στα αρχαία ελληνικά, τιμωρία σημαίνει συνδρομή, αρωγή. Και πράγματι η ποινή, από το διαφωτισμό, έχει διπλή έννοια: από τη μια μεριά είναι ο σωφρονισμός του παραβάτη και από την άλλη ο παραδειγματισμός του κοινωνικού συνόλου. Στόχος; ο "επανανθρωπισμός" του καταδικασθέντα και η επανένταξή του στην κοινωνία.
Όταν μάλιστα ο λόγος είναι για έναν ανήλικο, ο παιδαγωγικός χαρακτήρας της ποινής είναι ακόμη πιο σημαντικός, λόγω του νεαρού της ηλικίας και της ανωριμότητας του χαρακτήρα.
Το άρ. 40 της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού προνοεί ότι η ποινική μεταχείριση οφείλει να λαμβάνει υπόψη την ηλικία και να στοχεύει πρώτιστα στην επανένταξη στην κοινωνία και τον εποικοδομητικό ρόλο που οφείλει να διαδραματίσει ο μεταμελημένος καταδικασθείς σε αυτή.
Βασικά εργαλεία σε αυτή τη διαδικασία είναι τόσο η σωφρονιστική μέριμνα, όσο και η μετασωφρονιστική.
Στη σωφρονιστική διαδικασία πρέπει να περιλαμβάνονται τα σχολεία β' ευκαιρίας και η επαγγελματική κατάρτιση. Έρευνες έχουν καταδείξει ότι οι ανήλικοι έγκλειστοι οι οποίοι παρακολουθούν τα σχολεία β' ευκαιρίας, εμφανίζουν πολύ χαμηλότερα ποσοστά επανεγκλεισμού και παραβατικών συμπεριφορών.
Η μετασωφρονιστική έρευνα είναι ακόμη πιο σημαντική, γιατί οφείλει να αντιπαλέψει και με τα κοινωνικά στερεότυπα και τις προκαταλήψεις που συνοδεύουν τους αποφυλακισθέντες: απαιτείται διυπουργική συνεργασία, η οποία θα στοχεύει σε προγράμματα επιδότησης νέων θέσεων εργασίας και επιδοτήσεις νέων επαγγελματιών σε αποφυλακισθέντες και νεαρά παραβατικά άτομα. Καταλαβαινετε ότι όλα αυτά φαντάζουν σενάρια επιστημονικής φαντασίας στην Ευρωπη της οικονομικής κρίσης που τα ποσοστά ανεργίας των νέων είναι σε αποκαρδιωτικά υψηλά επίπεδα. Έτσι ο φαύλος κύκλος της ανομίας συνεχίζεται με θύματα νέους ανθρώπους, οι οποίοι στις πλείστες των περιπτώσεων δεν έχουν κανένα δίκτυ οικογενειακής προστασίας και κοινωνικής κάλυψης.
Δυστυχώς οι τελευταίες έρευνες δείχνουν ότι πέρα από τη ρητορική και τα φιλόδοξα κείμενα των διεθνών οργανισμών, η πραγματικότητα είναι ζοφερή: το 96,7 % των ανηλίκων με ποινή στέρησης άνω των δύο χρόνων έχουν εγκλειστεί και στο παρελθόν. Μόνο 1 στους 3 ανηλίκους παρακολουθεί σχολικά μαθήματα, παρ΄ όλες τις ευνοϊκές διατάξεις, ενώ τα ναρκωτικά αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς τους.
Το μεγαλύτερο, δε, εμπόδιο που έχουν να ξεπεράσουν οι νέοι που εξέρχονται από τα σωφρονιστικά ιδρύματα, είναι ότι το στερεότυπο του εγκληματία δεν οδηγεί μόνο στην εξωγενή περιθωριοποίησή τους από το κοινωνικό περιβάλλον, αλλά και στην αναδρομική ανατροπή ολόκληρης της κοινωνικής τους ταυτότητας και στην ολική αναθεώρησή τους, κάτω από την επίδραση του στίγματος. Θεωρώ πως όλοι αντιλαμβανόμαστε την ουσία αυτής της επίδρασης για οποιονδήποτε, πόσω μάλλον για έναν έφηβο ή νεαρό παραβάτη, του οποίου η διαδικασία κοινωνικοποίησης δεν έχει ολοκληρωθεί, και καλείται να ανταποκριθεί στην προσδοκία επανένταξής του, με a priori προκατάληψη εναντίον του, με μια εγκαθίδρυση αρνητικής κοινωνικής ταυτότητας. Τα εφόδια και η μέριμνα που θα πρέπει να λάβει, πρώτον για να ξεπεράσει τις ψυχολογικές αλλά και πρακτικές συνέπειες τις κοινωνικής αντίδρασης, αλλά κυρίως δεύτερον, για να υπερσκελίσει τη φαινομενολογία του στίγματος αναστοχαστικά στην ίδια του την ύπαρξη και τον κοινωνικό ρόλο που θα κληθεί εφεξής να παίξει, πρέπει να καλύπτουν μια ευρεία γκάμα εκπαιδευτικών, ψυχολογικών και κοινωνικών αναγκών.
Νομίζω ότι η Έκθεση που συζητάμε βάζει ένα πολύ σημαντικό ζήτημα και σε αυτό οφείλουμε να επικεντρωθούμε ως ευρωπαίοι βουλευτές: πώς από τη ρητορική και την ανάλυση θα περάσουμε στην εφαρμογή και τη συντονισμένη πολυεστιακή δράση. Όταν η συζήτηση αφορά στη νεολαία, οποιαδήποτε, ακόμη και ακούσια κωλυσιεργία, είναι εγκληματική αμέλεια. Η ήπειρος που γέννησε το Διαφωτισμό και την πίστη στο μορφώσιμο του ανθρώπου οφείλει να φροντίσει για το μέλλον της, που είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την νεολαία της.
Κυρίες και κύριοι βουλευτές,
η Έκθεση που συζητάμε σήμερα είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και επίκαιρη. Παντού στην Ευρώπη και ιδιαίτερα μετά την οικονομική κρίση έχει ανοίξει η συζήτηση για το τι Δημόσιο τομέα θέλουμε. Όλοι συμφωνούμε ότι η σημασία της ποιότητας υπηρεσιών για το ευρωπαικό κοινωνικό μοντέλο είναι τεράστια, όπως και η διαφύλαξη μέσω αυτών, των οικονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων.
Επίσης, οι περισσότεροι από εμάς θα συμφωνούσαν ότι τα παραπάνω δε διασφαλίζονται από ένα υδροκέφαλο και δύσκαμπτο κράτος και ότι δεν πρέπει να συγχέεται η έννοια του δημόσιου με αυτή του κρατικού. Υπάρχουν τομείς όπου η δημόσια παρουσία είναι αδιαπραγμάτευτη, όπως η υγεία, η παιδεία, τα δημόσια αγαθά όπως το νερό κά, ενώ από την άλλη μεριά δεν μπορεί να γίνεται αποδεκτός ο ρόλος του κράτους επιχειρηματία, όχι από δογματισμό, αλλά γιατί είναι αντιπαραγωγικός. Ο ρόλος του κράτους πρέπει να είναι η θωράκιση του νομικού πλαισίου και η αυστηρή τήρηση των κανόνων λειτουργίας της αγοράς προς όφελος της κοινωνικής συνοχής, η οποία αποτελεί και προτεραιότητα του Συμβουλίου.
Η οικονομική κρίση πρόβαλλε ως αδήριτη ανάγκη τις ριζικές μεταρρυθμίσεις στην Ευρώπη, οι οποίες είχαν σοβαρό αντίκτυπο στο εύρος, την ποιότητα και την οργάνωση των δημόσιων υπηρεσιών. Δυστυχώς, σε ορισμενες χώρες, υπό το βάρος της δημοσιονομικής κρίσης, οι μεταρρυθμίσεις έγιναν χωρίς σχεδιασμό, χωρίς αξιολόγηση δομών και υπηρεσιών, με τρόπο οριζόντιο και με απαξίωση καθετί δημοσίου. Αντί για μεταρρύθμιση οδηγούμεθα σε απορρύθμιση, με τεράστια προβλήματα στην καθημερινότητα των πολιτών, αποσάθρωση των εργασιακών σχέσεων και αύξηση της δυσπιστίας των ευρωπαϊκών λαών έναντι των θεσμών, με αποτέλεσμα ακραίες πολιτικές επιλογές όπως αυτές που είδαμε στις πρόσφατες ευρωεκλογές.
Η Ευρωπαϊκή Ήπειρος χρειάζεται ενα νέο κοινωνικό συμβόλαιο, το οποίο να στηρίζεται στην ευρωπαϊκή κληρονομιά του κράτους Δικαίου, το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των κοινωνικών κατακτήσεων και το οποίο να λαμβάνει υπόψη την ανάγκη νέων τρόπων διαχείρισης που απαιτεί ένα πιο αποτελεσματικό και παραγωγικό δημόσιο, σεβόμενο τις ιδιαιτερότητες των κρατών.
