Την Τρίτη 27 Απρίλη ξεκινά στη Γενεύη, η άτυπη συνάντηση για το Κυπριακό υπό την αιγίδα του ΓΓ του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες. Το γεγονός ότι αποτελεί την πρώτη τέτοια συνάντηση που έχει ο ΓΓ εδώ και πάνω από ένα χρόνο, από τότε που ξεκίνησε η πανδημία, δείχνει τον βαθμό της σημασίας που δίνουν σ’ αυτή ο ίδιος κι οι συνεργάτες του.
Η ΕΕ θα βρίσκεται στην Γενεύη με αντιπρόσωπο της ο οποίος όμως δεν θα πάρει μέρος στην άτυπη πενταμερή διάσκεψη για το Κυπριακό. Θα μπορεί να κάνει διμερείς επαφές αλλά δεν θα επιτραπεί να παρευρεθεί ούτε στην έναρξη της διάσκεψης ούτε στο τελικό δείπνο. Αυτό ξεκαθάρισαν πηγές του ΟΗΕ οι οποίες ανέφεραν πως της διάσκεψης θα προεδρεύσει ο ΓΓ του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες και θα λάβουν μέρος οι υπουργοί εξωτερικών των τριών εγγυητριών δυνάμεων (Ελλάδα, Τουρκία, Βρετανία) και οι ηγέτες της Ελληνοκυπριακής και Τουρκοκυπριακής Κοινότητας (Ν. Αναστασιάδης και Ε. Τατάρ).
Πέραν της ΕΕ στην διάσκεψη δεν θα έχουν ρόλο ούτε οι εκπρόσωποι των μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Έχουν περάσει σχεδόν τέσσερα χρόνια από την κατάρρευση των συνομιλιών στο CransMontana, η πιο μεγάλη περίοδος χωρίς διαπραγματεύσεις από το 1974, γεγονός που καταδεικνύει με τον πλέον δραματικό τρόπο την κρισιμότητα της κατάστασης.
Πέρα από την αναθεωρητική συμπεριφορά της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο, με αποκορύφωμα την τυχοδιωκτική απόφασή της να ανοίξει μέρος της παράκτιας ζώνης της περίκλειστης περιοχής της Αμμοχώστου, απέναντι σε κάθε έννοια Διεθνούς Δικαίου και παραβιάζοντας τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, τρεις ημέρες πριν τον Α’ γύρο των «Προεδρικών» εκλογών στα Κατεχόμενα προκειμένου να ενισχυθεί ο εκλεκτός της Τατάρ, η Τουρκία τον τελευταίο καιρό κατηγορεί την Κυπριακή Δημοκρατία ότι δεν επιθυμεί πλέον να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων αφού το σημερινό statusquo την βολεύει και ότι οι ελληνοκύπριοι δεν επιθυμούν να μοιραστούν μαζί τους εξουσία και φυσικό αέριο. Παράλληλα, με προκλητικές δηλώσεις, υπαναχωρούν από το συμφωνημένο πλαίσιο λύσης για Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία, όπως αυτό συμφωνήθηκε το 1977 στις Συμφωνίες Κορυφής Μακαρίου Ντενκτάς και επαναβεβαιώθηκε τον επόμενο χρόνο από τους Κυπριανού και Ντενκτάς.
Τι περιμένουμε, λοιπόν, από τη Γενεύη; Ο πήχυς των προσδοκιών παραμένει χαμηλά και εναπόκειται την ελληνοκυπριακή ηγεσία να πείσει για την ειλικρίνεια των προθέσεών της και να εκθέσει την Τουρκία στα μάτια της Διεθνούς Κοινότητας. Μόνη εφικτή και υπό τις περιστάσεις δίκαιη λύση είναι η Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία με πολιτική Ισότητα όπως προβλέπεται στις αποφάσεις του ΣΑ του ΟΗΕ και στα 6 σημεία του πλαισίου Γκουτέρες που στοχεύουν η Κύπρος να μετατραπεί σε κανονικό κράτος χωρίς εγγυητικά, επεμβατικά δικαιώματα και με αποχώρηση των δυνάμεων κατοχής. Η ελληνοκυπριακή πλευρά δε μπορεί να μένει στα «ναι μεν αλλά» όσον αφορά στην πολιτική ισότητα, ένα ζήτημα που είναι συμφωνημένο ήδη από το 1991 και που στη συνέχεια έγιναν ενδελεχείς διαπραγματεύσεις για το θέμα της αποτελεσματικής συμμετοχής στη διακυβέρνηση.
Όσον αφορά δε στο θέμα του φυσικού αερίου, ήδη από τις συγκλίσεις Ταλάτ-Χριστόφια έχει καθοριστεί ότι θα αποτελεί ομοσπονδιακή απόφαση και ότι μετά τη λύση θα συμμετέχουν και οι τ/κύπριοι στην εκμετάλλευσή του. Η ελληνοκυπριακή πλευρά οφείλει να κάνει σαφές ότι αν η Τουρκία εργαστεί αποτελεσματικά στο ζήτημα της επίλυσης του Κυπριακού θα ανοίξει το δρόμο και στη συνεργασία της Ομοσπονδης Δημοκρατίας στην εκμετάλλευση του ενεργειακού πλούτου.
Πρέπει να γίνει σαφες ότι η διεθνής κοινότητα δεν πρόκειται να ανεχθεί δύο κράτη, αφού είναι αντίθετα στις αποφάσεις του ΟΗΕ και του Συμβουλίου Ασφαλείας, το απορρίπτουν οι δύο από τις τρεις εγγυήτριες δυνάμεις, Ελλάδα και Μεγάλη Βρετανία, αλλά και οι νομικές συμφωνίες ανακήρυξης της Κυπριακής Δημοκρατίας αποκλείουν την ένωση, διπλή ένωση, την διχοτόμηση και τα δύο κράτη.
Καταλυτικός είναι ο ρόλος της Κοινωνίας των Πολιτών, όπου Δικοινοτικές Πρωτοβουλίες από όλο των κόσμο οργανώνουν εκδηλώσεις με σύνθημα ΓΙΑ ΛΥΣΗ, ΕΠΑΝΕΝΩΣΗ, ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ – ΑΠΟΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΗΣ με στόχο την ενθάρρυνση των ηγεσιών στο να προχωρήσουν σε μία λύση που θα καταστήσει την Κύπρο γη ειρήνης και ευημερίας προς όφελος ε/κυπρίων και τ/κυπρίων και θα αποτελεί παράδειγμα ειρηνικής συνύπαρξης διαφορετικών κοινοτήτων. Η σημερινή συζήτηση γίνεται σε συνεργασία με εκπροσώπους της Κυπριακής παροικίας στην Ελλάδα, αλλά και την δικοινοτική Πλατφόρμα Ενωμένη Κύπρος των Αποδήμων στα πλαίσια της παγκόσμιας κινητοποίησης, που θα κορυφωθεί στις 24 Απριλίου σε στην Λευκωσία στα Ενετικά τείχη της Λευκωσίας παρά την Πύλη Πάφου, με τους Τ/Κ να συγκεντρώνονται πάνω στο τείχος που διαχωρίζεται με συρματόπλεγμα και τους Ε/Κ να συγκεντρώνονται στο χώρο κάτω.
Όσοι ξεκινήσαμε το σχολείο στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 70 θυμόμαστε μία καθημερινή εργασία την οποία μας έβαζαν οι δάσκαλοί μας με τίτλο «Ωραίες εκφράσεις», τις οποίες μαθαίναμε απέξω, χωρίς να συνειδητοποιούμε, τις περισσότερες φορές, την ακριβή τους σημασία. Σε αυτή τη συλλογή σίγουρα θα είχε τη θέση του το σχέδιο Νόμου για τη Συνεπιμέλεια το οποίο είναι στη Διαβούλευση.
Είναι η τελευταία εκδοχή σειράς σχεδίων που είδαν το φως της δημοσιότητας από το Υπουργείο Δικαιοσύνης τον τελευταίο χρόνο για τα οποία έχω τοποθετηθεί εκτενώς.
Αυτό το τελευταίο βρίθει ασαφειών και δίνει το εναρκτήριο λάκτισμα για γαϊτανάκι δικών στις οποίες πρώτος θα εξαντληθεί και θα παραδοθεί ο πλέον οικονομικά αδύναμος. Η επιμέλεια λοιπόν του ανήλικου τέκνου όχι μόνο χάνει τον παιδοκεντρικό χαρακτήρα της, αλλά και γίνεται το τρόπαιο του οικονομικά ισχυρού γονέα.
Πλέον, με την τροποποίηση του αρ. 56 του ΑΚ, κατοικία του τέκνου δεν θεωρείται μόνο η κατοικία αυτού με τον οποίο συνήθως μένει, αυτόν που έχει δηλαδή την επιμέλεια, αλλά έγγραφα που το αφορούν επιδίδονται σε όποια εκ των δύο γονέων κατοικία.
Γιατί αφού η κυβέρνηση αναδιπλώθηκε όσον αφορά στην εναλλασσόμενη κατοικία μετά από τον ορυμαγδό των αντιδράσεων, κλείνει το ματάκι με αυτή τη διάταξη αφού θα θεωρείται ότι το παιδί έχει διπλή κατοικία. Δε χρειάζεται να επισημάνω τους πρακτικούς κινδύνους που κρύβει μία τέτοια ρύθμιση στο πλαίσιο των τεταμένων γονικών σχέσεων με αποτέλεσμα απώλεια σημαντικών εγγράφων εις βάρος του παιδιού.
Στο άρ. 1441 ΑΚ διαβάζουμε “ρυθμίζεται η κατανομή της γονικής μέριμνας και ιδίως η επιμέλεια των τέκνων, ο τόπος διαμονής τους, ο γονέας με τον οποίο διαμένουν“. Η φράση αυτή είναι ασαφής και ή δεν συνάδει με τα ισχύοντα, ή είναι πλήρης πλεονασμών, αφού ο έχων την επιμέλεια έχει και το παιδί στο σπίτι του. Μέχρι τώρα όταν όριζε το δικαστήριο την επιμέλεια όριζε και που θα μένει το παιδί καθώς και ποιός είναι ο γονέας με τον οποίο θα διαμένει. Τώρα μπορεί να έχουν και οι δύο την επιμέλεια αλλά να μένει κυρίως στον έναν. Ασαφής επομένως ο νόμος αφήνοντας παράθυρα για πολλές δίκες.
Η συνεπιμέλεια δεν πρέπει να έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα και να θεσπισθεί οριζόντια, σε όλες ανεξαιρέτως τις περιπτώσεις.. Το συμφέρον του τέκνου πρέπει να αξιολογείται από το Δικαστήριο εξατομικευμένα σε κάθε περίπτωση, μετά από στάθμιση και συνεκτίμηση πολλών παραγόντων.
Κορωνίδα ίσως των προβλημάτων ουσίας είναι το προτεινόμενο άρθρο 1511 ΑΚ, στο οποίο διαπιστώνεται μια εμμονή με το γονέα, τα δικαιώματα και τη στάση του, ενώ κατά τη συστηματική λογική της διάταξης, πρόκειται για μια γενική ρύθμιση με αντικείμενο το συμφέρον του παιδιού. Με την πρόταση για το άρθρο 1511 ΑΚ, το παιδί εξαφανίζεται από τη ρύθμιση και απλώς πλαισιώνει τα δικαιώματα και το ρόλο των γονέων.
Στην παρ. 4 κατά την άποψή μου αναπαράγεται το στερεότυπο κατά των γυναικών σύμφωνα με το οποίο οι χωρισμένες γυναίκες διαβάλουν στα παιδιά τον πρώην σύζυγό τους. Η αποτύπωση μισογυνιστικών στερεοτύπων σε νομοσχέδια είναι σαφώς αντίθετη με το κράτος δικαίου.
Οι πονηριές του σχεδίου Νόμου συνεχίζονται με το άρ. 1513: Τι άραγε σημαίνει ότι μετά το χωρισμό «οι γονείς εξακολουθούν να ασκούν από κοινού και εξίσου τη γονική μέριμνα»; Αυτή η διάταξη αυτή, με μια και μόνη λέξη, επιχειρεί να εισαγάγει ως εκ του νόμου ισχύουσα, χωρίς καμιά εγγύηση ή προϋπόθεση, την ισόχρονη παραμονή του παιδιού με τον καθένα γονέα, άλλως την ισόχρονη εναλλασσόμενη κατοικία του! Κάτι όμως τόσο σοβαρό, τόσο αμφιλεγόμενο, μπορεί άραγε, να τεθεί συγκαλυμμένα, με μια και μόνη λέξη; Ευτυχώς, είναι τόσο αδύναμη και αντισυστηματική η όλη ρύθμιση, που εντέλει θα διευκολυνθεί η μόνη δυνατή και σκόπιμη ερμηνεία του «εξίσου», δηλαδή ότι σημαίνει «ισότιμα» και όχι ισόχρονα- –αν και βέβαια το «ισότιμα» είναι νομικά αυτονόητο
Με την τροποποίηση του 1532 η ανάθεση του παιδιού σε επίτροπο και ο εγκλεισμός του σε ίδρυμα, είναι πλέον πιθανότερος από πριν, αφού ο ίδιος ο νόμος δίνει εναύσματα και δυνατότητες στους γονείς να επιτίθενται ο ένας στον άλλο.
Η νομοθεσία, πόσο μάλλον το Οικογενειακό Δίκαιο που ρυθμίζει ευαίσθητες διαπροσωπικές σχέσεις, οφείλουν να αντανακλούν τη κοινωνία. Γι΄αυτό και είναι παράλογο να ισχυριζόμεθα ότι δε χρήζουν τροποποίησης οι διατάξεις του 1983. Είναι σα να ισχυριζόμαστε ότι οι κοινωνικές συνθήκες, δεν έχουν αλλάξει τα τελευταία 40 χρόνια. Σε αυτό το πλαίσιο η Γενική Γραμματεία Ανθρωπίνων δικαιωμάτων είχε προχωρήσει στην Αναθεώρηση του Οικογενειακού Δικαίου, τις οποίες και είχε παραδώσει στη σημερινή ηγεσία του Υπουργείου.
Σε αυτό το πλαίσιο προβλεπόταν νέα κατηγορία πράξεων επιμέλειας (αποφάσεις που επηρεάζουν καθοριστικά το μέλλον του τέκνου, μεταβολή του τόπου διαμονής του τέκνου που επιδρά ουσιωδώς στο δικαίωμα επικοινωνίας), για τις οποίες απαιτείται κοινή απόφαση των γονέων, ακόμα κι όταν ο ένας γονέας ασκεί μόνος του την επιμέλεια. Με τον τρόπο αυτό ενισχυόταν ο ρόλος του μη έχοντος την επιμέλεια γονέα και υποχρεούνται οι δύο γονείς σε συνεργασία προς το συμφέρον του τέκνου. Οι εν θέματι διατάξεις έχουν ήδη ψηφιστεί.
Σημαντική αλλαγή επιχειρειρούνταν με την τροποποίηση του άρθ. 1520 ΑΚ σχετικά με το δικαίωμα επικοινωνίας. Στο πλαίσιο αυτό, ενισχυόταν το δικαίωμα επικοινωνίας του γονέα με τον οποίο δεν διαμένει το τέκνο και προβλεπόταν ρητά ότι αποκλεισμός της επικοινωνίας μπορεί να επιτραπεί μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο γονέας με τον οποίο διαμένει το τέκνο πρέπει να διευκολύνει και να διασφαλίζει την επικοινωνία του παιδιού με τον δικαιούχο γονέα και να ενισχυθεί, ακόμη περισσότερο, με την τροποποίηση και του άρθρου 950 ΚΠολΔ ώστε να προβλέπεται η ενίσχυση της έμμεσης εκτέλεσης με την εκ των προτέρων απαγγελία χρηματικής ποινής για την περίπτωση που ο γονέας με τον οποίο διαμένει το τέκνο παραβιάζει το δικαίωμα του άλλου γονέα να επικοινωνεί με αυτό.
Είναι σαφές ότι η εξαίρεση του δράστη ενδοοικογενειακής βίας από το δικαίωμα στην συνεπιμέλεια είναι επιβεβλημένη ακόμα και σε περιπτώσεις που η βία στρέφεται αποκλειστικά απέναντι στη σύντροφο.
Τέλος, μία αναδιαμόρφωση του Οικογενειακού δεν μπορεί παρά να λάβει υπόψη του τη διεύρυνση των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων σε όλες τις μορφές γονεϊκότητας με τρόπο που να περιλαμβάνει τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα και να προχωρήσει στη θεσμοθέτηση του πολιτικού γάμου για τα ομόφυλα ζευγάρια, κάτι που δεν τόλμησε ούτε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ.
Αγαπητές φίλες και φίλοι,
Το άρθρο 46 της ΕΣΔΑ επιβάλλει στα 47 συμβαλλόμενα κράτη να συμμορφώνονται με τις αποφάσεις του Δικαστηρίου στις οποίες ήταν διάδικοι. Η ίδια η ΕΣΔΑ μάλιστα, καθιερώνει ένα μοναδικό παγκοσμίως, πρωτότυπο και ιδιαίτερα ενδιαφέρον, τριμερές ελεγκτικό σύστημα εποπτείας της εκτέλεσης των αποφάσεων αυτών.
Δηλαδή: Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου - Συμβαλλόμενα Κράτη - Συμβούλιο Υπουργών. Με το σύστημα αυτό, το κάθε κράτος ελέγχει και ελέγχεται, με αποτέλεσμα να διασφαλίζεται σε σημαντικό βαθμό η εκτέλεση των αποφάσεων του Δικαστηρίου, οι οποίες διαφορετικά θα παρέμεναν ευχολόγιο.
Η συμμόρφωση, ως διαδικασία, ενεργείται από το κράτος, στη διακριτική ευχέρεια του οποίου ανήκει και η επιλογή των ενδεικνυόμενων μέτρων. Η αποτελεσματικότητα όμως και η επάρκεια των μέτρων αυτών, κρίνεται από το εκτελεστικό όργανο του Συμβουλίου της Ευρώπης, την Επιτροπή Μονίμων Αντιπροσώπων, η οποία επιτηρεί τη συμμόρφωση και συνεδριάζει κάθε Μάρτιο, Ιούνιο, Σεπτέμβρη και Δεκέμβρη.
Μερικά στοιχεία: Στο ΕΔΔΑ εκκρεμούν 735 προσφυγές κατά της Ελλάδας. Στην τριετία 2017-2019 έπαυσε η επιτήρηση σε 311 υποθέσεις οι οποίες και μπήκαν στο αρχείο. Σήμερα έχουμε 186 συνολικά ανεκτέλεστες αποφάσεις του ΕΔΔΑ. Από αυτές σε ενισχυμένη επιτήρηση έχουν υπαχθεί 72 υποθέσεις που αφορούν σε παραβιάσεις που θίγουν τον σκληρό πυρήνα των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, σε απλή επιτήρηση 105 υποθέσεις, ενώ υπάρχουν 9 ακόμη νέες ανένταχτες υποθέσεις.
Τώρα τι γίνεται μόλις μας κοινοποιηθεί μια καταδικαστική απόφαση του ΕΔΔΑ; Η απόφαση μεταφράζεται και κοινοποιείται σε όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες και σε όλα τα Δικαστήρια. Στόχος είναι η ενημέρωση όλων των ενδιαφερομένων για να αποφευχθούν παρόμοιες παραβιάσεις στο μέλλον και να ληφθούν από τους αρμόδιους φορείς τα ενδεικνυόμενα μέτρα εκτέλεσης, ατομικά και γενικά.
Τα ατομικά μέτρα εκτέλεσης αφορούν στον προσφεύγοντα. Στόχο έχουν να θεραπευτούν οι συνέπειες της παραβίασης της ΕΣΔΑ και να βρεθεί ο προσφεύγων στην κατάσταση που θα ήταν, εάν δεν είχε μεσολαβήσει η παραβίαση. Όπου αυτό δεν είναι εφικτό, το ΕΔΔΑ του επιδικάζει δίκαιη ικανοποίηση για την ηθική του βλάβη και αποζημίωση για τυχόν υλική του ζημία. Ατομικά μέτρα είναι επίσης η πλήρης εκτέλεση της εθνικής δικαστικής απόφασης ή η επανάληψη της δίκης στο πλαίσιο της οποίας διαπιστώθηκε η παραβίαση της ΕΣΔΑ.
Το δυσκολότερο όμως μέρος της συμμόρφωσης, αφορά στη λήψη των γενικών μέτρων συμμόρφωσης, αφού αυτά απαιτούν πολιτικές πρωτοβουλίες, κατάλληλες πολιτικές και κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, αλλαγές στη νομοθεσία, στη διοικητική πρακτική αλλά και στη νομολογία των ανωτάτων δικαστηρίων της χώρας. Άρα διαδικασία σύνθετη, περίπλοκη και χρονοβόρα.
Μέσα σε 6 μήνες από την τελεσιδικία της απόφασης του Δικαστηρίου, διαβιβάζεται στην Επιτροπή Υπουργών ένα «Σχέδιο Δράσης» για τα ατομικά και γενικά μέτρα που σκοπεύει να λάβει η Ελλάδα, προκειμένου να συμμορφωθεί με αυτήν. Η μη συμμόρφωση ή η μη υλοποίηση του Σχεδίου Δράσης έχει ως συνέπεια την έκδοση ενός επικριτικού Ενδιάμεσου Ψηφίσματος από την Επιτροπή Υπουργών. Ακόμα μπορεί να παραπεμφθεί το κράτος ξανά
στο ΕΔΔΑ με το άρθρο 46§4. Όταν η χώρα έχει πλέον λάβει μέτρα διαβιβάζεται στην Επιτροπή Υπουργών μία «Έκθεση Δράσης» και ζητάει τον τερματισμό της επιτήρησης που υλοποιείται με την έκδοση ενός Τελικού Ψηφίσματος, από την Επιτροπή Υπουργών, οπότε η υπόθεση αρχειοθετείται.
2. Παραδείγματα συμμόρφωσης σε αποφάσεις του ΕΔΔΑ:
Τα τελευταία χρόνια, τόσο η νομοθετική, όσο και η εκτελεστική, αλλά και η δικαστική εξουσία, έχουν προχωρήσει σε πλήθος πρωτοβουλιών σε συμμόρφωση προς τις αποφάσεις του ΕΔΔΑ.
Η Νομοθετική εξουσία: Έγιναν 4 αλλαγές στο Σύνταγμά μας... Στην αναθεώρηση του 2001, λόγω της απόφασης HORNSBY τροποποιήθηκε το άρθρο 95 Σ και θεσπίστηκε η υποχρέωση της Διοίκησης να συμμορφώνεται προς τις δικαστικές αποφάσεις. Ακολούθησε η έκδοση του ν.3068/2002 όπου, θεσπίστηκε η δυνατότητα αναγκαστικής εκτέλεσης κατά της ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου. Επίσης, εξαιτίας της απόφασης Θλιμμένος (34369/97), προστέθηκε ερμηνευτική δήλωση στο άρθρο 4 Σ για να δοθεί η δυνατότητα εναλλακτικής θητείας στους αντιρρησίες συνείδησης.
Λόγω της απόφασης Τσίρλης και Κουλουμπάς κλπ (19233/91), τροποποιήθηκε η διάταξη του Άρθρου 93§3 Σ επειδή η καταδικαστική απόφαση του ΑΠ δεν έλαβε υπόψη πάγια νομολογία ότι οι μάρτυρες του Ιεχωβά είναι πιστοί γνωστής θρησκείας.
Τέλος, στην αναθεώρηση του 2008, λόγω της απόφασης Λυκουρέζου (33554/03) τροποποιήθηκε το άρθρο 57 Σ και καταργήθηκε το απόλυτο ασυμβίβαστο της βουλευτικής ιδιότητας.
Ενδεικτικά αναφέρω επίσης ότι: Τροποποιήθηκαν διατάξεις του ΚΔιοικΔικ, του ΚΠολΔ και του ΑΚ για να δοθεί η δυνατότητα επανάληψης της δίκης ενώπιον διοικητικών και ποινικών δικαστηρίων και στις υποθέσεις εκούσιας δικαιοδοσίας στα πολιτικά δικαστήρια, σε περίπτωση έκδοσης καταδικαστικής απόφασης από το ΕΔΔΑ. Τροποποιήθηκε το άρθρο 137 Α του ΠΚ και υιοθετήθηκε ο ορισμός της ΕΣΔΑ για τα βασανιστήρια. Επίσης, τροποποιήθηκε το άρθρο 171 του ΚΠοινΔ όπου προβλέπεται ως λόγος απόλυτης ακυρότητας η παραβίαση των προβλεπόμενων από την ΕΣΔΑ δικαιωμάτων του κατηγορουμένου. Τροποποιήθηκε το άρθρο 315 παρ. 4 ΚΠοινΔ ώστε στις συνεδριάσεις των Δικαστικών Συμβουλίων, για ζητήματα προσωρινής κράτησης, εφόσον υποβληθεί σχετικό αίτημα, να καλείται υποχρεωτικά σε αυτοπρόσωπη παράσταση ο κατηγορούμενος (ομάδα υποθέσεων Γιοσάκης και λοιποί).
Τροποποιήθηκαν διατάξεις του Κώδικα Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων. Ψηφίστηκαν νόμοι για την επιτάχυνση των εθνικών δικών, για τον έλεγχο συμμόρφωσης της Διοίκησης προς τις αποφάσεις των Δικαστηρίων. Ορίστηκε ο Συνήγορος του Πολίτη, ως Μηχανισμός διερεύνησης περιστατικών βίας και αυθαιρεσίας των κρατικών οργάνων κλπ.
Η Εκτελεστική εξουσία: Και η Διοίκηση όμως έχει ανταποκριθεί και έχει μεταβάλλει τη διοικητική της πρακτική ή έχει λάβει μέτρα σε επίπεδο διοικητικής οργάνωσης.
Μερικά πρόσφατα παραδείγματα: Το νοσοκομείο που λειτουργεί στις φυλακές Κορυδαλλού εντάχθηκε στο ΕΣΥ, πάρθηκαν μέτρα αναδιοργάνωσης και ενίσχυσης των ιατρικών δομών του και βελτιώθηκαν οι συνθήκες κράτησης οροθετικών κρατουμένων (απόφαση Μαρτζακλής).
Η δημιουργία δύο εξειδικευμένων Διευθύνσεων στην ΕΛΑΣ (Αθηνών και Θεσ/νίκης) και συνολικά 68 γραφείων σε Αθήνα και επαρχία για την καταπολέμηση της ρατσιστικής βίας.
Ο ορισμός Ειδικών Εισαγγελέων για εγκλήματα ρατσιστικής βίας.
Η δημιουργία Εθνικού Συμβουλίου κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας και άλλες πολλές πρωτοβουλίες σε συμμόρφωση προς την απόφαση Sakir. Στο πλαίσιο εκτέλεσης της ίδιας απόφασης, αλλά και άλλων αποφάσεων (π.χ. Chowdury) για την εμπορία ανθρώπων ή τη σωματεμπορία έχει ενισχυθεί σημαντικά η συνεργασία με Διεθνείς Οργανισμούς, όπως τον ΟΑΣΕ και την ECRI κλπ. για την ανάληψη συντονισμένων δράσεων, την εκπόνηση προγραμμάτων, τη διοργάνωση εκδηλώσεων κλπ.
Πολλές πρωτοβουλίες και μέτρα έχουν ληφθεί προς εκτέλεση των αποφάσεων Σαμπάνη και Λαβίδα (εκπαίδευση παιδιών Ρομά) π.χ. σύσταση «Ειδικής Γραμματείας κοινωνικής Ένταξης Ρομά» για την οργάνωση και εκτέλεση σχεδιασμού πρόσβασης των παιδιών Ρομά στην εκπαίδευση, την υγεία και κατοικία. Εφαρμογή του «Εθνικού Σχεδίου για την Ενσωμάτωση των Ρομά» και του «Εθνικού Επιχειρησιακού Σχεδίου Δράσης για την Κοινωνική Ένταξη των Ρομά 2017-2021».
Η Δικαστική εξουσία έχει συμμορφωθεί;
Συμπέρασμα: Η εφαρμογή των αποφάσεων του ΕΔΔΑ με τις αλλαγές που έγιναν σε νομοθετικό, διοικητικό και δικαστικό επίπεδο, συνέβαλε καθοριστικά και έδωσε ώθηση σημαντική στον εκσυγχρονισμό της κοινωνίας και στον εκδημοκρατισμό πολλών αναχρονιστικών θεσμών σε θέματα θρησκευτικής ελευθερίας, παιδείας, οικογενειακού δικαίου κλπ.
3. Δυσκολίες στην εκτέλεση των αποφάσεων του ΕΔΔΑ
Σήμερα εκκρεμεί η εκτέλεση 186 αποφάσεων του ΕΔΔΑ. Και, παρότι αυτός είναι ιστορικά ο μικρότερος αριθμός ανεκτέλεστων ελληνικών αποφάσεων, είναι πολλές. Γιατί όμως έχουμε τόσες ανεκτέλεστες αποφάσεις; Γιατί παρουσιάζεται αυτή η μη κολακευτική εικόνα για την πατρίδα μας; Αν και κάθε περίπτωση συμμόρφωσης παρουσιάζει τα δικά της χαρακτηριστικά, εύκολα εντοπίζονται δυο - τρεις αγκυλώσεις που πάγια ταλαιπωρούν τη χώρα μας:
1ο) Για την εκτέλεση και εφαρμογή των αποφάσεων του ΕΔΔΑ απαιτείται στενή
συνεργασία, ευελιξία, συλλογική δουλειά, προσήλωση στον κοινό στόχο, χωρίς να υπολογίζεται το τυχόν πολιτικό κόστος ή η δυσαρέσκεια συντεχνιακών ομάδων. Επίσης πρέπει να συμβάλουν και να συνεργαστούν και οι τρεις εξουσίες, με αλλαγές στη νομοθεσία, στη νομολογία και στη διοικητική πρακτική. Ως λαός όμως δεν φημιζόμαστε για την έφεσή μας για συνεργασίες και συλλογική δουλειά... Άρα μεγάλος ο βαθμός δυσκολίας. Επίσης, σε διοικητικό επίπεδο, είναι προβληματικό κατά την άποψή μας το ότι υπάρχουν δεκάδες αρμόδιες ή συναρμόδιες υπηρεσίες μεταξύ των υπουργείων που μοιραία κάνουν το σύστημα δυσκίνητο και δυσλειτουργικό (η συναρμοδιότητα είναι βασική ασθένεια της Δημόσιας Διοίκησης). Τυχόν μέτρα που λαμβάνονται, πολλές φορές στην πορεία ατονούν, επειδή ένας κρίκος σ΄αυτή την αλυσίδα αδρανεί.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα: Για να απλοποιήσουμε τη διαδικασίας εκτέλεσης των αποφάσεων των εθνικών δικαστηρίων που διατάσσουν την άρση ρυμοτομικής απαλλοτρίωσης (άρθρο 32 του ν. 4067/2012 - αποφάσεις Μπέκα-Κουλοχέρη).
2ο) Δεν θεσπίσαμε ακόμη ένα εθνικό αποτελεσματικό ένδικο μέσο για τις συνθήκες κράτησης στις φυλακές, έτσι ώστε να μειωθούν οι εκκρεμείς υποθέσεις κατά της Ελλάδας, να μειωθούν οι καταδικαστικές αποφάσεις κατά της χώρας μας και να μειωθούν οι αποζημιώσεις που πληρώνουμε κάθε χρόνο σε φυλακισμένους λόγω υπερπληθυσμού κυρίως στον Κορυδαλλό. Γιατί δεν γίνονται μεταγωγές των παραπονούμενων π.χ. σε φυλακές που η πληρότητα είναι στο 50% ή 60%;
3ο) Έχουν συγκροτηθεί 2 Επιτροπές για την παρακολούθηση της εκτέλεσης των αππαρακολούθηση της εκτέλεσης των αποφάσεων του ΕΔΔΑ, στη Βουλή και στο Υπ. Δικαιοσύνης. Η πρώτη φαίνεται να δραστηριοποιείται χλιαρά, ενώ η δεύτερη μάλλον χρειάζεται ενίσχυση.
Βέβαια, υπάρχουν και άλλες παράμετροι που δημιουργούν προσκόμματα στην εκτέλεση των αποφάσεων αφού, είτε είναι υπέρμετρη η επιβάρυνση του κράτους, είτε αυτή προσκρούει σε θεμελιώδεις αρχές του δικονομικού μας συστήματος. Για παράδειγμα: Η υπόθεση Αναστασάκης (6/12/2011) όπου η διαπίστωση παραβίασης του άρθρου 6 ουσιαστικά προέρχεται -κατά την κρίση του ΕΔΔΑ- από τη θεμελιώδη για το ελληνικό δικονομικό δίκαιο αρχή της προδικασίας.
Σε αυτό το πλαίσιο και με όλες αυτές τις αρμόδιες και συναρμόδιες υπηρεσίες, το ΝΣΚ, προσπαθεί, άλλοτε να λειτουργήσει ενοποιητικά και άλλοτε, ως μοχλός πίεσης για να ληφθούν τα αναγκαία μέτρα.
4. Τι πρέπει να κάνουμε για να λύσουμε τα προβλήματα εκτέλεσης αποφάσεων ΕΔΔΑ.
Α) Να θεσπίσουμε εθνικά ένδικα μέσα ή προσφυγές για τη θεραπεία των σχετικών παραπόνων παραβίασης, έτσι ώστε να επαναπατρίσουμε τις διαφορές αυτές και να τις επιλύουμε με φιλικό διακανονισμό εδώ, με τους δικούς μας μηχανισμούς.
Β) Να βελτιώσουμε και κυρίως να απλουστεύσουμε τους εθνικούς μηχανισμούς για τη γρήγορη και αποτελεσματική συμμόρφωση προς τις αποφάσεις του ΕΔΔΑ.
Γ) Η νομοθετική και η εκτελεστική εξουσία να παρεμβαίνουν πιο αποτελεσματικά στην κατεύθυνση της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όταν διαπιστώνεται αντίθεση της νομοθεσίας μας στην ΕΣΔΑ. Δεν χρειάζεται να περιμένουμε την απόφαση του ΕΔΔΑ.
Δ) Να εναρμονιστεί η νομολογία των ανωτάτων δικαστηρίων σε καίρια ζητήματα προς την αντίστοιχη νομολογία του ΕΔΔΑ. Θα πρέπει δηλ. πάντα οι ανώτατοι δικαστές μας να έχουν ζωντανή στα μάτια τους τη Σύμβαση και αν διαπιστώνουν ότι η λύση που προκύπτει από την ισχύουσα νομοθεσία προσκρούει στην ΕΣΔΑ, τότε να γίνεται ερμηνεία των διατάξεων και υπό το φως της ΕΣΔΑ και της νομολογίας του ΕΔΔΑ.
Η διάκριση ανάμεσα σε μουσουλμάνους και μη μουσουλμάνους αποτέλεσε θεμέλιο της κοινωνικής οργάνωσης στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η επίσημη πολιτική συνδύαζε την ανοχή με τη θεσμική κατωτερότητα των μη μουσουλμάνων, η οποία εκφραζόταν με συμβολικούς και υλικούς τρόπους. Στη μουσουλμανική παράδοση, ο ιουδαϊσμός κι ο χριστιανισμός θεωρούνται ατελείς της μίας και μοναδικής «φυσικής» θρησκείας, του ισλάμ. Αυτή η παραδοχή υπήρξε η βάση για τη διαμόρφωση ενός πλαισίου ανοχής των χριστιανών και των εβραίων ως υπηκόων του Αραβικού Χαλιφάτου, που τελικά επεκτάθηκε και στους πιστούς άλλων θρησκειών κι αποτέλεσε το πρότυπο για την αντιμετώπιση των αλλόθρησκων σε όλα τα προνεωτερικά μουσουλμανικά κράτη. Στα χριστιανικά κράτη, αντίθετα, επικράτησε από νωρίς η λογική της θρησκευτικής ομοιογένειας και προωθήθηκε ενεργά ο εκχριστιανισμός των υπηκόων.
Εβραίοι και χριστιανοί διεκδικούσαν συχνά τα ίδια προνόμια καθώς και τη σε βάρος των αλλόθρησκων βελτίωση της θέσης τους και του κύρους τους στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στις συνθήκες αυτές, ο πρώιμος προπαρασκευαστικός της εθνικής συγκρότησης λόγος, δεν μπορούσε παρά να είναι έντονα αντιεβραϊκός. Το πλέον σύνηθες παράδειγμα σε αυτό το πεδίο είναι οι Διδαχές του Κοσμά του Αιτωλού, όπου τα επιχειρήματα κατά των Εβραίων παρουσιάζονται συγκροτημένα, επεξεργασμένα, λειτουργικά.
Αν και η ελληνική ιστοριογραφία επιλεκτικά συγκρατεί και αναδεικνύει τη κακομεταχείριση του σώματος του νεκρού Πατριάρχη από τον εβραϊκό όχλο της Πόλης, λησμονώντας το πογκρόμ που οι Ορθόδοξοι της Οδησσού με την πλήρη υποστήριξη των Αρχών, επεφύλαξαν στους Εβρσίους της πόλης λίγο αργότερα, η πορεία της εθνικής συγκρότησης περνά μέσα από την περίπου αυτονόητη θανάτωση των εβραϊκών πληθυσμών όπου η επανάσταση κυριαρχεί. Εύγλωττή είναι η αποτύπωση του ποιος μπορεί να είναι Έλληνας πολίτης, από τον Κοραή στα σχόλιά του για το Προσωρινό Πολίτευμα του 1822: Έλληνας πολίτης είναι ο Χριστιανός «κατά το παρόν» και αυτός ο χρονικός προσδιορισμός ίσως είναι το μέγιστο που μπόρεσε να συνεισφέρει ο νεοελληνικός Διαφωτισμός. Φωτεινή εξαίρεση, ο Ρήγας Φεραίος, ο οποίος οραματίζεται τη Βαλκανική Ομοσπονδία ως ένα ενιαίο κράτος ισοτιμίας και ισονομίας, με φυλετική και θρησκευτική ανοχή και κοινωνική δικαιοσύνη όπου χριστιανοί, μουσουλμάνοι και Εβραίοι θα συμβιώνουν ειρηνικά.
Ο επαναστατικός αγώνας των Ελλήνων αποτέλεσε το πρώτο πλαίσιο κατά το οποίο –στην υπό συγκρότηση ελληνική επικράτεια– ξέσπασαν αντιεβραϊκές ακρότητες, που οδήγησαν στο ξεκλήρισμα όλων των εβραϊκών κοινοτήτων της Πελοποννήσου.
Ο στρατηγός Μακρυγιάννης αναφέρει στα απομνημονεύματά του ότι οι Τούρκοι έβριζαν τους Έλληνες πολεμιστές, λέγοντάς τους «άναντρους κι’ Οβραίους». Μια παρόμοια αναπαράσταση για τον «δειλό Εβραίο» και μάλιστα ανεκδοτολογικού χαρακτήρα αφηγείται ο Κολοκοτρώνης στα απομνημονεύματα του, κάνοντας λόγο για τον πιο πλούσιο Εβραίο της Τριπολιτσάς, που –ενόψει της κατάληψης της πόλης από τους Έλληνες– απευθύνεται στον Κολοκοτρώνη, για να διαπραγματευθεί τη διαφυγή και τη σωτηρία του. Ο εν λόγω Εβραίος φορούσε στη μέση ένα ζευγάρι χρυσές διαμαντοστόλιστες πιστόλες, που του τις άρπαξε ο Κολοκοτρώνης, σχολιάζοντας: «Μπα (…) Οβριός κι αρματωμένος δεν γίνεται!». Στη συνέχεια ο Κολοκοτρώνης φαίνεται να υποσχέθηκε στον Εβραίο τη σωτηρία της ζωής του και της οικογένειάς του αντί του αντίτιμου των 400.000 πιάστρων, που αντιστοιχούσε σε 266.000 γαλλικά φράγκα.
Και αν η εξόντωση των Εβραίων της Τριπολιτσάς δεν αρκεί για να στηρίξει το τι μέλλον επεφύλασσε η επανάσταση για τους Εβραίους, η περίπτωση του Βραχωρίου (Αγρινίου) δεν αφήνει καμία αμφιβολία. Η πόλη παραδίδεται με συνθήκη, ο μουσουλμανικός πληθυσμός της διασώζεται, δε συμβαίνει όμως το ίδιο με τους Εβραίους της πόλης, οι οποίοι εξοντώνονται στο όνομα κάποιων αόριστων αντιποίνων και κατηγοριών για συνεργασία με τους Οθωμανούς. Οι συμφωνίες δεν συμπεριελάμβαναν ανθρώπους των οποίων η θρησκεία αποτελούσε βρισιά τόσο για τους χριστιανούς, όσο και για τους μουσουλμάνους.
Για τη κατανόηση της στάσης της Ελληνικής Επανάστασης απέναντι στο εβραϊκό στοιχείο δύο είναι οι έννοιες-κλειδιά: η ασφαλής πεποίθηση και η δικαίωση. Η ασφαλής πεποίθηση των Ελλήνων εκκινεί από τις στερεοτυπικές αντιλήψεις περί δολιότητας, εχθρικότητας και μίσους των Εβραίων εναντίον των Ελλήνων. Τα χαρακτηριστικά αυτά που αποδόθηκαν στους Εβραίους, προσλαμβάνονταν ως εγγενείς, ουσιοκρατικές και αμετάβλητες ποιότητες του χαρακτήρα τους και στο συλλογικό φαντασιακό των Ελλήνων αποτέλεσαν το στεγανό ερμηνευτικό πλαίσιο για τα πεπραγμένα των Εβραίων.
Ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα είναι κατά πόσο οι αρνητικές αναπαραστάσεις για τους Εβραίους που συνόδευσαν την ίδρυση του Ελληνικού κράτους συνδέονται με τα μεταγενέστερα αντιεβραϊκά γεγονότα που έλαβαν χώρα στην πορεία του νεοσύστατου ελληνικού κράτους το 1891 και το 1931. Η διερεύνηση της αντίδρασης των ίδιων των Εβραίων στο σύνολο αυτών των ελληνικών κατηγοριών για τον ρόλο που διαδραμάτισαν στην επανάσταση, θα φώτιζε ζητήματα ανάπτυξης στρατηγικών άμυνας και αυτο-υπεράσπισης μειονοτήτων και ζητήματα δημιουργίας ισχυρότερων δεσμών της εσω-ομάδας.
Τέλος, η επακριβής διερεύνηση πτυχών που αφορά τον καθημερινό βίο των Εβραίων στις εβραϊκές κοινότητες της Πελοποννήσου πριν την επανάσταση και ζητήματα οικονομικών, κοινωνικών και πολιτισμικών διακοινοτικών σχέσεων θα βοηθούσε στη βαθύτερη κατανόηση των αιτίων εκείνων που όπλισαν τα χέρια των Ελλήνων επαναστατών με το ίδιο (αν όχι μεγαλύτερο) μίσος απέναντι στους Εβραίους, πέρα από το μονομερές και μονίμως επαναλαμβανόμενο επιχείρημα της μουσουλμανοεβραϊκής συνεργασίας κατά την ελληνική επανάσταση. Η ενασχόληση με τέτοιου είδους ερευνητικά ερωτήματα –αν μη τι άλλο– θα αναδείκνυε την πολυπλοκότητα των ζητημάτων που αφορούν διακοινοτικές σχέσεις, κοινωνικές κατασκευές και πολιτισμικές αναπαραστάσεις μέσα από το πρίσμα της ποικιλόμορφης συγγραφικής δημιουργία.
Οι γυναίκες στο διάστημα της πανδημίας φέρουν διάφορους και διαφορετικούς ρόλους. Γυναίκες χαρακτηρίζονται «πρόσωπα-ηρωίδες» της χρονιάς και γυναίκες χαρακτηρίζονται «θύματα της πανδημίας». Μπορούν άραγε να ισχύουν και οι δύο χαρακτηρισμοί ταυτόχρονα;
Βλέπουμε να αναγνωρίζεται από το σύνολο της κοινωνίας και να επικροτείται -φραστικά και ανέξοδα- η εργασία των γυναικών σε επαγγέλματα πρώτης γραμμής, σε δύσκολα επαγγέλματα που παραδοσιακά στελεχώνονται κυρίως από γυναίκες. Η εργασία, κυρίως των γυναικών, στον τομέα υγείας, στον τομέα καθαριότητας, στα ταμεία καταστημάτων, στην εξυπηρέτηση πελατών, στην υποστήριξη και λειτουργία κοινωνικών οργανώσεων, κάτω από δύσκολες και απαιτητικές συνθήκες, αποκτά ορατότητα κι αναγνωρίζεται από την ανδροκρατούμενη κοινωνία.
Επιπλέον, βλέπουμε γυναίκες σε θέσεις ευθύνης να διαχειρίζονται επιτυχώς την κρίση (όπως η Τζασίντα Αρντερν), καθώς και γυναίκες να καταλαμβάνουν αξιώματα για πρώτη φορά (όπως η Καμάλα Χάρις). Προφανώς αυτό οφείλεται, κατά ένα μέρος, στην ανάγκη προσέλκυσης προοδευτικών ακροατηρίων λόγω της εναρμόνισης με το διεθνές πλαίσιο ισότητας των φύλων και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, αλλά παρόλα αυτά αποτελεί μία θετική συνέπεια της κρίσης για το γυναικείο ζήτημα. Μέσα σε αυτές δύσκολες συνθήκες, οικονομικές και κοινωνικές, βλέπουμε την κινητοποίηση και τη συσπείρωση των γυναικών και την προσπάθεια κατάκτησης μεγαλύτερης πολιτικής εκπροσώπησης παγκοσμίως.
Στον αντίποδα, βλέπουμε εργαζόμενες γυναίκες, να αναγκάζονται να αναλάβουν και τη φροντίδα και φύλαξη των παιδιών, με κλειστά τα σχολεία και τους παιδικούς σταθμούς, και τη φύλαξη των γηραιότερων μελών της οικογένειας και τη φροντίδα του νοικοκυριού, κατά τις μακρές ώρες τηλεργασίας, εφόσον παραμένουν στο σπίτι όλη μέρα και οι παραδοσιακοί ρόλοι και τα στερεότυπα κάνουν την εμφάνισή τους πιο έντονα και απαιτητικά. Οι άνεργες γυναίκες είναι τα μεγαλύτερα θύματα αυτής της περιόδου: η αναζήτηση εργασίας γίνεται έτι περαιτέρω δυσκολότερη, αφού χάνουν τις εργασίες τους ακόμη και μέχρι πρότινος εργαζόμενοι.
Το γεγονός ότι η εργασία των γυναικών τονίζεται και διαφοροποιείται από αυτή των αντρών είναι ένα από τα βασικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι σύγχρονες κοινωνίες, συμπεριλαμβανομένης και της ελληνικής, δίνει, όμως, μία αντιπροσωπευτική εικόνα για το πώς είναι πραγματικά δομημένες οι κοινωνίες, ακόμα και στις μέρες μας, και τι παρεμβάσεις θα πρέπει να γίνουν στον δρόμο προς την ισότητα των φύλων.
Τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας κλιμακώνονται δραματικά στη διάρκεια των περιοριστικών μέτρων, χωρίς αντίστοιχη καταγραφή των καταγγελιών, εξαιτίας του φόβου των γυναικών να απευθυνθούν στην αστυνομία, αλλά και του φόβου της δευτερογενούς θυματοποίησης. Κατά τη διάρκεια του λοκντάουν καταγράφηκαν, γυναικοκτονίες σε Ισπανία, Ιταλία και σε άλλες χώρες με πρόφαση τις «δύσκολες συνθήκες διαβίωσης», λες κι η δυσφορία είναι προνόμιο μόνο των ανδρών.
Από τα παραπάνω κατανοούμε ότι ο σεξισμός και η ανισότητα είναι διάχυτη σε κάθε πτυχή της κοινωνικής, επαγγελματικής, οικογενειακής, πολιτικής ζωής, δομώντας σχέσεις ανισοτιμίας.
Κατά την τελευταία περίοδο ένα κύμα καταγγελιών σεξουαλικής παρενόχλησης και κακοποίησης βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Περιστατικά που στο παρελθόν έμεναν κρυμμένα υπό το βάρος της συνωμοσίας της σιωπής, υπό το φόβο της καχυποψίας της Πατριαρχικής κοινωνίας και από την έλλειψη νομοθετικού πλαισίου.
Ύστερα από την καθυστερημένη για δεκαετίες συνειδητοποίηση του πραγματικού προβλήματος, μέγιστη νίκη του γυναικείου κινήματος, το κίνημα “MeToo” με σκοπό τη δημοσιοποίηση και καταπολέμηση περιστατικών σεξουαλικής κακοποίησης και παρενόχλησης, με πρώτη εμφάνιση το 2006, φαίνεται ότι, μεσούσης της πανδημικής κρίσης, έχει έρθει για να μείνει.
Η κρίση μπορεί να μην αποτελεί ευκαιρία όπως κάποιοι πονηρά υπαινίσσονται, η κρίση μπορεί να ενισχύει προϋπάρχουσες τάσεις των κοινωνιών, η κρίση μπορεί να οξύνει τις υπάρχουσες ανισότητες και να περιορίζει τα ατομικά δικαιώματα. Γι΄ αυτούς τους λόγους, η κρίση απαιτεί η αλληλεγγύη να γίνει όπλο καταπολέμησης των αρνητικών τάσεων, η κρίση απαιτεί την ενδυνάμωση της φωνής και της δράσης των γυναικών, η κρίση απαιτεί τη συσπείρωση των γυναικών κι όλου του δημοκρατικού, προοδευτικού κόσμου προς μία δημοκρατική και ισότιμη κοινωνία για όλες κι όλους.
