Συνεντεύξεις

«Είναι Σωστός Τελικά ο Όρος Γυναικοκτονία»; - Συνέντευξη στο VICE

Σε νομικό επίπεδο, πιστεύετε ότι πρέπει να αναγνωριστεί ο όρος γυναικοκτονία στην Ελλάδα; Αυτό στην εφαρμογή του τί θα σημαίνει πέρα από τα ισόβια;

 

Η "Γυναικοκτονία", όρος της κοινωνιολογίας αναφέρεται σε εγκλήματα τα οποία στρέφονται κατά του γυναικείου φύλου, έχουν σεξιστικά κίνητρα και εμφορούνται από πατριαρχικές αντιλήψεις. Εγκλήματα τα οποία σχετίζονται με πολιτισμικά συμφραζόμενα, τα οποία θέλουν τη γυναίκα κατώτερη από τον άντρα, χωρίς το αυτονόητο δικαίωμα στην αυτοδιάθεση του σώματός τους, το δικαίωμά τους να ορίζουν την προσωπική τους ζωή.

 

Η Πατριαρχία δεν αναγνωρίζει σε καμία γυναίκα αυτά τα δικαιώματα γιατί οφείλει να υποτάσσεται στις επιθυμίες του άντρα, είτε αυτός είναι ο πατέρας, είτε ο σύντροφος είτε ο αδερφός. Στην περίπτωση δε της Κέρκυρας η Πατριαρχία έρχεται να συναντήσει τον ρατσισμό

 

Διαβάσαμε πολλά τις τελευταίες μέρες για τον όρο "γυναικοκτονία", ακόμη και από γραφίδες που θέλουν να θεωρούνται σοβαρές. Φαίνεται ότι για κάποιους η συνάντηση με την Ευρώπη μένει μόνο στο ζήτημα του νομίσματος

Δύσκολοι καιροί για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.

 

 

Είστε υπέρ της αναγνώρισης του όρου "γυναικοκτονία" σε νομικό επίπεδο στην Ελλάδα;

 

Γενικά, στη διεθνή βιβλιογραφία αμφισβητείται έντονα η αναγκαιότητα διαχωρισμού της ανθρωποκτονίας γυναικών έναντι της ανθρωποκτονίας εν γένει. Στην ελληνική νομοθεσία ο νόμος για την ενδοοικογενειακή βία αναγνωρίζει την ανθρωποκτονία εκ προθέσεως (άρθρο 299 ΠΚ) και τη θανατηφόρα σωματική βλάβη (άρθρο 311 ΠΚ) ως πράξεις ενδοοικογενειακής βίας (άρθρο 1 παρ. 1 του ν. 3500/2006). Εντούτοις, πρέπει να σημειωθεί ότι η ανθρωποκτονία εκ προθέσεως τιμωρείται με τη βαρύτερη δυνατή ποινή, δηλαδή τα ισόβια, οπότε δεν νοείται στην περίπτωση αυτή επιβαρυντική περίσταση, γι’ αυτό και δεν υπήρξε κάποια ειδικότερη ρύθμιση.

 

Ποιο είναι το αναγκαίο κριτήριο (εγκληματολογικό-κοινωνικό) ώστε ένα αδίκημα να αναβαθμιστεί νομικά ώστε να τιμωρείται ως επιβαρυντική περίσταση; Υπάρχουν στην Ελλάδα διαθέσιμα τέτοια ερευνητικά στοιχεία για την περίπτωση της γυναικοκτονίας;

 

Όπως προανέφερα, δεν νοείται επιβαρυντική περίσταση σε ένα αδίκημα που τιμωρείται με τη βαρύτερη δυνατή ποινή, όπως η ανθρωποκτονία εκ προθέσεως. Όσον αφορά τα στατιστικά στοιχεία, πρέπει να πω ότι η έρευνα για τις γυναικοκτονίες είναι κυρίως κοινωνιολογική και τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία είναι περιορισμένα. Για παράδειγμα η EUROSTAT συλλέγει στοιχεία από μόλις 20 ευρωπαϊκές χώρες και υπάρχουν μεγάλες διαφορές ως προς το τι αφορούν τα στοιχεία αυτά.

 

Έχει αναγνωρίσει άλλο ευρωπαϊκό κράτος τον όρο; Τι μαθαίνουμε από την ευρωπαϊκή και διεθνή αναγνώριση της γυναικοκτονίας;

 

Απ’ όσο γνωρίζω, η γυναικοκτονία έχει θεσπιστεί ως ξεχωριστό ποινικό αδίκημα μόνο σε χώρες της Λατινικής Αμερικής.

 

Ο αντιρατσιστικός νόμος ορίζει τον διαχωρισμό και βάση φύλου.; Τι δεν καλύπτει ο αντιρατσιστικό νόμος ώστε να χρειάζεται επιπλέον νομικό όπλο μία δολοφονία σε βάρος γυναίκας;

 

Ο αντιρατσιστικός νόμος (ν. 927/1979, όπως τροποποιήθηκε με το ν. 4285/2014) και το άρθρο 81 Α του Ποινικού Κώδικα για το ρατσιστικό έγκλημα δεν περιλαμβάνουν το φύλο. Γενικά, η συμπερίληψη του φύλου στις αντιρατσιστικές νομοθεσίες είναι ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα. Κάποια κράτη το περιλαμβάνουν, ενώ άλλα όχι.

Εντούτοις, στην Ελλάδα υπάρχει ένα σημαντικό πλέγμα νομοθεσίας για την ισότητα των φύλων και την καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω φύλου, καθώς και ειδική νομοθεσία για την ενδοοικογενειακή βία. Επίσης, με την κύρωση της Σύμβασης της Κων/λης λάβαμε ειδικές πρόνοιες για τα εγκλήματα που στρέφονται αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο κατά των γυναικών, όπως τα «εγκλήματα τιμής», οι κλειτοριδεκτομές, οι αναγκαστικοί γάμοι, το stalking.

 

Θα ήθελα όμως να πω το εξής: Οι ανθρωποκτονίες σε βάρος γυναικών από το σύντροφο, το σύζυγο ή άλλο πρόσωπο από την οικογένεια συνήθως δεν έρχονται ως κεραυνός εν αιθρία. Θα έλεγα ότι μάλλον αποτελούν την κορύφωση μιας εξακολουθητικής βίαιης συμπεριφοράς σε βάρος τους. Αυτό που μας λείπει είναι μέτρα πρόληψης της βίας και κυρίως υποστήριξης των γυναικών στα πρώτα στάδια εκδήλωσης μιας βίαιης συμπεριφοράς σε βάρος τους. Για τον λόγο αυτό, συζητούμε με το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη τη λήψη διάφορων μέτρων, όπως για παράδειγμα τη θέσπιση πρωτοκόλλων για την εκτίμηση της επικινδυνότητας του δράστη. Τέτοια πρωτόκολλα είναι πολύ διαδεδομένα στο εξωτερικό και συμβάλλουν στην πρόληψη βαρύτερων αδικημάτων.

 

Οι πολιτικοί οφείλουν να διαμορφώνουν την κοινή γνώμη, κι όχι να σέρνονται πίσω της για μια χούφτα ψηφαλάκια - Συνέντευξη στο Ευρωπαϊκό Προοδευτικό Φόρουμ

Από την ιστοσελίδα του Ευρωπαϊκού Προοδευτικού Φόρουμ

 

Η ρητορική του μίσους ενισχύεται διαρκώς στο δημόσιο λόγο, στα ΜΜΕ και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πως, κατά τη γνώμη σας, αντιμετωπίζεται ή συγκρατείται αυτό το φαινόμενο;

Ο ελευθεριακός χαρακτήρας των νέων μέσων δεν μπορεί να αποτελέσει άλλοθι για την υποκίνηση μίσους και βίας. Αποτελεί δημόσιο χώρο και οφείλουμε να τον προστατεύσουμε από κάθε λογής φορείς ρητορικής μίσους, είτε αυτοί εκφράζονται επώνυμα, είτε ανώνυμα. Η ανωνυμία είναι συστατικό στοιχείο του διαδικτύου, κατοχυρωμένο και απολύτως σεβαστό. Δεν μπορεί όμως ποτέ να γίνει συνώνυμο της ατιμωρησίας. Η Πολιτεία δεν μπορεί να παραμείνει παρακολουθητής της κατάχρησης του δημόσιου χώρου. Οφείλουμε να παραπέμπουμε στη Δικαιοσύνη τις ανάλογες περιπτώσεις, ώστε η ίδια να κρίνει κατά τα προβλεπόμενα από τη νομοθεσία.
Το ΕΔΔΑ έχει κρίνει ότι η ελευθερία της έκφρασης αποτελεί θεμελιώδη αρχή σε μια δημοκρατική κοινωνία. Εφαρμόζεται όχι μόνο σε απόψεις που γίνονται αποδεκτές ή δε θεωρούνται προσβλητικές, αλλά και σε αυτές που προσβάλλουν, σοκάρουν ή ενοχλούν το κράτος ή μια μερίδα της κοινωνίας. Αυτές είναι οι επιταγές του πλουραλισμού, της ανεκτικότητας και του ανοικτού πνεύματος, χωρίς τα οποία δεν υφίσταται δημοκρατική κοινωνία. Αυτό σημαίνει ότι κάθε περιορισμός στην ελευθερία του λόγου πρέπει να είναι ανάλογος προς τον επιδιωκόμενο σκοπό. (Υπόθεση Handyside κατά Ην. Βασιλείου 1976).
Από την άλλη πλευρά όμως, η ανεκτικότητα και ο σεβασμός προς την ανθρώπινη αξιοπρέπεια αποτελούν επίσης θεμελιώδεις αξίες σε μια δημοκρατική και πλουραλιστική κοινωνία. Συνεπώς, μπορεί να θεωρηθεί αναγκαίο να τιμωρούνται ή να προλαμβάνονται οι μορφές έκφρασης που διαδίδουν, υποκινούν, προωθούν ή δικαιολογούν το μίσος και τη βία (Erbakan κατά Τουρκίας).
Αυτές είναι οι επιταγές του πλουραλισμού, της ανεκτικότητας και του ανοικτού πνεύματος, χωρίς τα οποία δεν υφίσταται δημοκρατική κοινωνία. Από την άλλη πλευρά όμως, η ανεκτικότητα και ο σεβασμός προς την ανθρώπινη αξιοπρέπεια αποτελούν επίσης θεμελιώδεις αξίες σε μια δημοκρατική και πλουραλιστική κοινωνία.
Παρατηρείται επίσης συχνά, η ύπαρξη ακραίου λόγου, επώνυμου ή ανώνυμου, ο οποίος αντιμετωπίζεται με όρους ψυχανάλυσης. Και λέγοντας ακραίο, εννοούμε προφανώς λόγο που σαφώς και ευθέως παραπέμπει σε χρήση βίας. Ο φορέας του, συχνά, απαλλάσσεται λόγω γραφικότητας ή ακόμη και προφανούς, γιατί όχι, βλακείας. Έχουμε έτσι μια πολύ διευρυμένη ερμηνεία της ελευθερίας, χωρίς την ανάλογη αυστηρότητα κρίσης ως προς το περιεχόμενο. Η δυνατότητα της γρήγορης διάδοσης του μίσους στον εικονικό κόσμο αυξάνει ακόμη περισσότερο την ικανότητά του να βλάψει. Με δεδομένη την πολλαπλασιαστική ισχύ των νέων μέσων, αυτά τα φαινόμενα δεν μπορούμε να τα αντιμετωπίζουμε πλέον με όρους γραφικότητας. Η οικειοποίηση και χρησιμοποίηση του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης με άγνοια κινδύνου με όρους παράκαμψης του Ποινικού Κώδικα με το πρόσχημα της ελευθερίας της έκφρασης και με εμπρηστικό λόγο, αποτελούν φαινόμενα που αν δεν αντιμετωπιστούν, αφενός θα εκφυλιστεί η ίδια η έννοια της ελευθερίας της έκφρασης και αφετέρου η ίδια η κοινωνία εθίζεται σταδιακά στην ανοχή της βίας.

 

Για ποιο λόγο είναι σημαντική η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την Καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών; Ποια νομικά κενά έρχεται να καλύψει;

Πρόκειται για ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για την αντιμετώπιση της έμφυλης βίας και κακοποίησης, το οποίο περιέχει αναφορές στην ταυτότητα φύλου και αποτελεί ένα σημαντικότατο βήμα στη μακρόχρονη και σταθερή προσπάθεια του Συμβουλίου της Ευρώπης να εξασφαλίσει τον σεβασμό των δικαιωμάτων των γυναικών.
Χαρακτηριστικό της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης είναι η έμφαση που αποδίδει στην πρόληψη. Εντελώς ενδεικτικά, προβλέπεται η υποχρέωση των συμβαλλόμενων κρατών να εξασφαλίσουν την κατάρτιση επαγγελματιών που ασχολούνται με τα θύματα βίας, την υλοποίηση θεραπευτικών προγραμμάτων για τους δράστες εγκλημάτων ενδοοικογενειακής βίας και προσβολών της γενετήσιας ελευθερίας, καθώς και να διοργανώνουν δράσεις δημοσιότητας για την κατάργηση των στερεοτύπων και την εξασφάλιση του σεβασμού της διαφορετικότητας.
Η προστασία των θυμάτων ολοκληρώνεται με μια δέσμη κανόνων που θεσμοθετούν την υποχρέωση των κρατών είτε να ποινικοποιήσουν συμπεριφορές που μέχρι σήμερα διέφευγαν του ποινικού ενδιαφέροντος της πολιτείας, όπως για παράδειγμα τον εξαναγκασμό σε σύναψη γάμου, την σεξουαλική παρενόχληση και το stalking, δηλαδή μία εξακολουθητική συμπεριφορά απειλής, παρακολούθησης και παρενόχλησης, με την οποία η επέμβαση στην ιδιωτική σφαίρα του θύματος είναι ιδιαιτέρως επαχθής, είτε να προβλέψουν την αποζημίωση των θυμάτων. Αξιοσημείωτες είναι οι παρεμβάσεις που προωθούνται από τη Σύμβαση και σε επίπεδο δικονομικού δικαίου, ώστε το θύμα να προστατεύεται τόσο στην ποινική όσο και στην αστική δίκη.
Ποινικοποιείται η υποκίνηση σε ακρωτηριασμό γυναικείων γεννητικών οργάνων, και καταργείται η αναχρονιστική διάταξη του ποινικού κώδικα που προβλέπει την παύση της ποινικής δίωξης ή την αποχή από αυτήν, αν μεταξύ του δράστη του αδικήματος της αποπλάνησης ανηλίκου κάτω των 15 ετών και του θύματος τελέστηκε γάμος. Η διάταξη αυτή έχει κατακριθεί από εθνικά και διεθνή όργανα προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων και από την Κοινωνία των Πολιτών.
Τέλος, καινοτομία της Σύμβασης συνιστά η ίδρυση μηχανισμού παρακολούθησης. Σε αυτόν περιλαμβάνεται η GREVIO, ανεξάρτητο όργανο, που συγκροτείται από τεχνοκράτες και επιφορτισμένο με την παρακολούθηση της εφαρμογής της Σύμβασης από τα κράτη-μέλη που την έχουν υπογράψει.

 

Από το 2015 και μετά, σε νομοθετικό επίπεδο, έχουν γίνει σημαντικά βήματα με στόχο την αντιμετώπιση των κοινωνικών προκαταλήψεων, την εμπέδωση και ενδυνάμωση της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εκτιμάτε ότι αυτές οι νομοθετικές πρωτοβουλίες έχουν "περάσει" μέχρι τώρα στην κοινωνία και στη καθημερινή πρακτική ή είναι μια "διάσταση" που δεν μπορεί να ποσοτικοποιηθεί και να μετρηθεί;

Η κυβέρνησή μας, στα 3 τελευταία χρόνια, έχει προβεί σε μια σειρά νομοθετικών ρυθμίσεων, εκ των οποίων εντελώς επιγραμματικά θα αναφέρω τη θέσπιση του νέου Συμφώνου Συμβίωσης με επέκταση στα ομόφυλα ζευγάρια, τη Νομική Αναγνώριση της Ταυτότητας Φύλου, την κύρωση της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης για τη βία κατά των Γυναικών και την ενδοοικογενειακή βία, τη θέσπιση του Σπιτιού του Παιδιού, τη νομοθεσία για την Αναδοχή και Υιοθεσία. Είναι και πολλά άλλα θέματα, στα οποία η κυβέρνηση, με νομοθετικές πρωτοβουλίες, διόρθωσε χρόνιες αδικίες κατά ομάδων συμπολιτών μας, όπως είναι τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα, τα ΑμΕΑ, οι γυναίκες, οι πρόσφυγες και οι μετανάστες, οι Ρομά.
Καθιστούν αυτές οι πρωτοβουλίες την ελληνική κοινωνία, προοδευτική και δίκαιη στο σύνολό της; Σαφώς και όχι. Είναι ακόμη πάρα πολλές οι φωνές της συντήρησης, ανώνυμες και επώνυμες. Όμως αν κάτι μάθαμε από τα 3+ χρόνια διακυβέρνησης και προοδευτικών νομοθετικών πρωτοβουλιών, είναι πως η ελληνική κοινωνία είναι πολύ πιο μπροστά συνολικά, σε σύγκριση με τους λογής φωνασκούντες εναντίον καθετί διαφορετικού. Η ελληνική κοινωνία έχει πλέον αρχίσει να εκτίθεται στο δημόσιο διάλογο, συζητήσεις που γίνονταν ως επί το πλείστον στο περιθώριο, έχουν μπει στα σπίτια της ελληνικής κοινωνίας τα τελευταία χρόνια, και αυτό είναι το μεγαλύτερο κέρδος: το κοινωνικό, η ορατότητα. Έχουν να γίνουν πάρα πολλά ακόμη βήματα, καθώς είναι κοινωνιολογική παραδοχή, πως οι νοοτροπίες αλλάζουν πιο αργά από τα δεδομένα. Θα πω όμως σε αυτό το σημείο, κάτι που πολύ συχνά επαναλαμβάνω: Οι πολιτικοί οφείλουν να διαμορφώνουν την κοινή γνώμη, κι όχι να σέρνονται πίσω της για μια χούφτα ψηφαλάκια, να σκέφτονται τις επόμενες γενιές, όχι τις επόμενες εκλογές.

 

Η συμφωνία των κυβερνήσεων Τσίπρα και Ζάεφ για το Μακεδονικό έχει προκαλέσει έντονη εθνικιστική παράκρουση σε τμήμα των ΜΜΕ και σε συγκεκριμένα πολιτικά πρόσωπα. Πόσο ανησυχητική είναι αυτή η έξαρση για την κοινωνική συνοχή, με αφορμή το συγκεκριμένο ζήτημα, και πως πιστεύετε ότι μπορεί να αντιμετωπιστεί;

Είναι γνωστό πως κάθε λογής ακραίοι κύκλοι, λυμαίνονται τα θέματα εξωτερικής πολιτικής και τα θεωρούν προνομιακό χώρο «δραστηριοποίησης», επικαλούμενοι το θυμικό και έναν κατά το δοκούν και κατά το βολεύειν «πατριωτισμό». Δεν αρνούμαι πως υπάρχει ένα μέρος συμπολιτών μας, που από ειλικρινή ανησυχία κατεβαίνουν σε αυτά τα συλλαλητήρια. Βλέπουμε όμως, και έχει γίνει σαφές, πως μπροστάρηδες σε αυτά δεν είναι κανένας απλός κόσμος, κανένας προβληματισμένος πολίτης, που ασκεί το δημοκρατικό του δικαίωμα να διαδηλώσει για το οτιδήποτε. Βλέπουμε πως τα μαζικά προσκλητήρια σε αυτά τα συλλαλητήρια, κάθε άλλο παρά «ακομμάτιστα» ήταν. Παρατηρούμε πως το πιο βροντόφωνο κομμάτι των διαδηλωτών, αποτελούν κάποιοι που «ξεχνιούνται» και φωνασκούν, έχοντας το ένα χέρι να κρατά μια σημαία και το άλλο να χαιρετά ναζιστικά. Κυριότερα, έχουμε γίνει μάρτυρες μιας απίστευτης παραπληροφόρησης από μια μεγάλη μερίδα των ΜΜΕ –που είναι βέβαια τόσο συχνή τα τελευταία χρόνια, που κάθε άλλο παρά απίστευτη καθίσταται, εν τέλει-, και μιας τόσο υποκριτικής και έντονα ψηφοθηρικής στάσης κομμάτων του ελληνικού κοινοβουλίου, που δε διστάζουν μπροστά στο εσωτερικό πολιτικό γίγνεσθαι, να θέτουν στο περιθώριο πάγιες θέσεις δεκαετιών, τις ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Βλέπουμε κόμματα που έχουν στον πυρήνα της ιστορίας τους τον ευρωπαϊσμό και τη γραμμή της εξωτερικής πολιτικής των προσεγγίσεων, να έχουν αλλάξει άρδην στάση λίαν προσφάτως, ψαρεύοντας στα θολά νερά ενός ακροατηρίου ακροδεξιού, ποντάροντας στη συσπείρωση του κομματικού τους μηχανισμού, μπαίνοντας στις ράγες πολιτικών προσεγγίσεων που δε συνάδουν ούτε με τα συμφέροντα της χώρας, ούτε με την πολιτική τους ιστορία. Αυτή ακριβώς η πολιτική στάση, η με κάθε δυνατό τρόπο αντιπολίτευση, ακόμη και σε μείζονος σημασίας εθνικά ζητήματα, μπορεί να έχει στόχο τη συσπείρωση μέρους του κομματικού τους ακροατηρίου, καθίσταται όμως μέγα κοινωνικό και πολιτικό ατόπημα, ειδικά με τη ρητορική που τη συνοδεύει, καθώς δημιουργεί συνθήκες ακραίου, αχρείαστου και κυριότερα, επικίνδυνου διχασμού της ελληνικής κοινωνίας. Όταν ένας πολιτικός οργανισμός καταντά να χρησιμοποιεί κάθε μέσο για τη διάσωσή του ή στελεχών του, ακόμη και την εξωτερική πολιτική της χώρας, το μόνο σίγουρο είναι πως θα θερίσει θύελλες. Και δυστυχώς, δεν αντιλαμβάνεται, πως παίζει ένα παιχνίδι «εκτός έδρας», καθώς στον ακραίο, διχαστικό λόγο, τον έχουν ήδη προλάβει άλλοι. Και ο μόνος χαμένος, εκτός από τους ίδιους, θα είναι δυστυχώς η ελληνική κοινωνία.

 

1 6

Συνέντευξη για τον αντιρατσιστικό Νόμο και την εφαρμογή του - Για το insidestory.gr

1. Με την μέχρι τώρα εμπειρία σας πως θα αποτιμούσατε την κατάσταση αναφορικά με την εφαρμογή του αντιρατσιστικού νόμου;

Τα τελευταία χρόνια, και πολύ συστηματικά τα δύο τελευταία, το Υπουργείο Δικαιοσύνης παρακολουθεί την εφαρμογή της αντιρατσιστικής νομοθεσίας με στοιχεία που συγκεντρώνει από την Αστυνομία, τα Δικαστήρια και τις Εισαγγελίες. Από κοινού με την Αστυνομία προσπαθούμε να συγκεντρώνουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα στοιχεία αυτά, αν και όπως αντιλαμβάνεστε είναι δύσκολο για τις γραμματείες των δικαστηρίων και των εισαγγελιών να εντοπίζουν τις σχετικές δικογραφίες, αφενός λόγω της έλλειψης συστήματος μηχανογράφησης και αφετέρου λόγω του μεγάλου φόρτου εργασίας τους. Ευελπιστούμε ότι η εφαρμογή του νέου συστήματος μηχανογράφησης σε πολλά δικαστήρια της χώρας θα βελτιώσει και την καταγραφή των υποθέσεων αυτών. Σε σχέση με αυτό, πρέπει να σημειώσω ότι πρόκειται άμεσα να ξεκινήσει ευρωπαϊκό πρόγραμμα το οποίο θα υλοποιήσουμε σε συνεργασία με το Γραφείο Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΑΣΕ. Μια από τις δράσεις του προγράμματος είναι η βελτίωση της καταγραφής των εν λόγω υποθέσεων.
Ως προς τα ποιοτικά στοιχεία που μπορούμε να αντλήσουμε από την εφαρμογή της αντιρατσιστικής νομοθεσίας, θα έλεγα ότι έχουμε ακόμη πολλή δουλειά να κάνουμε για να καταστεί αποτελεσματικότερη. Κατ' αρχήν να σημειώσω ότι η εφαρμογή της εν λόγω νομοθεσίας συνιστά ένα δύσκολο εγχείρημα γιατί συνδέεται με τα κίνητρα του δράστη. Ωστόσο, υπήρξαν νομοθετικές βελτιώσεις, και ειδικότερα στο άρθρο 81 Α του Ποινικού Κώδικα, ώστε να καταστεί ευχερέστερη η εφαρμογή του.
Επιπλέον, χρειάζεται ευαισθητοποίηση και επιμόρφωση τόσο των αστυνομικών όσο και των δικαστικών λειτουργών. Προς την κατεύθυνση αυτή, η Ελληνική Αστυνομία πραγματοποιεί συνεχώς εκπαιδεύσεις, ενώ οι σπουδαστές της Εθνικής Σχολής Δικαστών διδάσκονται από πέρυσι την αντιρατσιστική νομοθεσία. Παράλληλα, πραγματοποιούνται ειδικά σεμινάρια, ενώ φέτος με πρωτοβουλία της Εισαγγελέως του Αρείου Πάγου θα πραγματοποιηθούν εκπαιδευτικά σεμινάρια για τους εν ενεργεία εισαγγελείς.
Ωστόσο, γνωρίζουμε ότι χρειάζεται και ευαισθητοποίηση τόσο της κοινωνίας στο σύνολό της όσο και ειδικών ομάδων. Έτσι, το Εθνικό Συμβούλιο κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας έχει αναπτύξει διάφορες δράσεις, μια εκ των οποίων είναι και η έκδοση ειδικού ενημερωτικού φυλλαδίου για τη ρατσιστική βία και τη ρητορική του μίσους το οποίο απευθύνεται στους δημοσίους υπαλλήλους. Αυτή τη στιγμή το Συμβούλιο ξεκινά την διαμόρφωση μιας συνολικής στρατηγικής κατά του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας. Με την ευκαιρία αυτής της συνέντευξης, θα ήθελα να προσκαλέσω νέους ερευνητές που ασχολούνται με τα θέματα του ρατσισμού να έρθουν σε επαφή με το Συμβούλιο για να συμβάλλουν με τις γνώσεις, την εξειδίκευση και τις προτάσεις τους στη διαμόρφωση αυτής της στρατηγικής.

 

2. Εκπρόσωποι φορέων με τους οποίους έχουμε έρθει σε επικοινωνία κάνουν λόγο για μια νομικά διαφορετική αντιμετώπιση των κληρικών και των λαϊκών, όταν πρόκειται παραδείγματος χάριν για ομοφοβικά περιστατικά. Με λίγα λόγια, εννοούν ότι οι κληρικοί δεν διώκονται. Ποιά είναι η δική σας θέση σχετικά;

Κατ' αρχήν κανείς δεν έχει ασυλία. Όλοι υπόκεινται στον έλεγχο της Δικαιοσύνης και όπως γνωρίζετε έχουν σχηματιστεί δικογραφίες και κατά κληρικών. Ωστόσο, η Δικαιοσύνη είναι ανεξάρτητη και κανείς δεν πρέπει να παρεμβαίνει στο έργο της. Εμείς από πλευράς μας μπορούμε απλώς να συμβάλλουμε στην ενδυνάμωση του δικαστικού συστήματος παρέχοντας τα εργαλεία, με νομοθετικές ή άλλες πρωτοβουλίες, όπως αυτές που προανέφερα.
Ως προς τις θέσεις της Εκκλησίας της Ελλάδος, αυτές εκφράζονται επίσημα από την Ιερά Σύνοδο. Οι επιμέρους απόψεις των κληρικών δεν αποτελούν θέσεις της Εκκλησίας. Εντούτοις, θα ήθελα να επισημάνω ότι ακόμα και ο μη ποινικά κολάσιμος μισαλλόδοξος λόγος καλλιεργεί την «χαμηλής έντασης» ρητορική του μίσους, η οποία ευνοεί την ανάπτυξη του ρατσισμού και της ρατσιστικής βίας. Και γι' αυτό είναι εξαιρετικά επικίνδυνος. Θα έλεγα όμως ότι υπονομεύει και τις ίδιες τις θέσεις της Εκκλησίας που διακηρύσσουν την αγάπη και την ανεκτικότητα.

 

3. Αντίστοιχα, μας εκφράζεται η αναγκαιότητα της απασχόλησης ενός/μίας εισαγγελέα μόνο με τη σχετική αρμοδιότητα, καθώς τώρα οι εισαγγελείς που είναι επιφορτισμένοι με το πόστο αυτό έχουν παράλληλα και άλλες υποχρεώσεις. Πιστεύετε πως υπάρχει τέτοια ανάγκη ή όχι; Και αν ναι, υπάρχει πρόθεση να πραγματοποιηθεί αυτή η αλλαγή στο μέλλον;

Όπως προανέφερα η Δικαιοσύνη είναι ανεξάρτητη και τα ίδια τα Δικαστήρια καθορίζουν την οργάνωσή τους. Συνεπώς, ο ορισμός ειδικών εισαγγελέων για τη ρατσιστική βία γίνεται συνήθως με απόφαση του Προϊσταμένου της κάθε Εισαγγελίας. Εμείς αναδείξαμε αυτή την πρακτική ως «καλή πρακτική» τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και στα διεθνή όργανα κατά του ρατσισμού στα οποία μετέχουμε. Θα θέλαμε πολύ οι Ειδικοί αυτοί Εισαγγελείς να ασχολούνται αποκλειστικά με τα θέματα αυτά, ωστόσο γνωρίζετε πολύ καλά τους δημοσιονομικούς περιορισμούς που αντιμετωπίζει η χώρα. Αυτό σχετίζεται και με τη γενικότερη ανάγκη ενίσχυσης των δικαστηρίων όχι μόνο για την αντιμετώπιση της ρατσιστικής βίας, αλλά για την συνολικότερη βελτίωση και επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης. Όπως γνωρίζετε, το Υπουργείο Δικαιοσύνης λαμβάνει μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση.

 

2 10

Συνέντευξη στο Greek News Agenda, για τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου

The draft law on legal recognition of gender identity passed in the Greek Parliament this Tuesday 10/10/17 with 171 MPs supporting the bill in principle and 114 voting against. Article 3, for the right of persons to change their legal gender at the age of 15, was passed with 148 votes in favour out of a total of 285 MPs present. Ruling coalition leader SYRIZA and the Potami party voted in favour of the bill in principle, as well as the individual articles. Main opposition New Democracy, Far-right Golden Dawn, the Communist Party of Greece (KKE) and the Centrists Union voted against the bill in its entirety while the Democratic Alliance voted in favour for everything except article 3, where it abstained.

 

Maria Yannakaki, Secretary General for Transparency and Human Rights at the Ministry of Justice, Transparency and Human Rights that intoduced the bill, spoke to Greek News Agenda*, about transgender rights as humans rights, the most important changes introduced by the new law, the problems trans people face in Greece and finally, the importance of bringing "taboo" discussions into public debate in order to challenge misconceptions and move society foward.

 

The legal recognition of gender identity has been a long standing claim of the LGBTQI+ community. Can you tell us why this is a human rights issue?

Social justice only stands when all citizens are treated equally and are protected as citizens; even though they may belong to groups with characteristics that differentiate them from the social majority. Such a group is our LGBTQI+ fellow citizens. There were numerous occasions where these citizens were a target of racist behaviour - be that verbal, psychological or physical abuse. Additionally, and deeper into societal justice issue: Due to the social stigma they faced if they came out, these people often suppressed their own true selves and tried to live under an identity that wasn't their own, in order to achieve what all other citizens are entitled to, such as get a home to live in, get a job, get equal treatment in any public aspect of their lives. The core purpose of the gender recognition as law is exactly that: to abolish the administrative reasons underlying the unfair treatment of these citizens and to allow them to live their life as the person they feel they are. Respect towards human values, without any exceptions and exclusions, is the foundation of our democratic culture and it does not come a la carte, but as a duty of our State. Not a moral one, but a constitutional one. And the constitutional confirmation and protection of Human Rights is at the core of our political identity as a government.

 

What does the bill include? Which are the most important changes it introduces?

The most important change this bill introduces is the fact that a person who would like to legally proceed to a gender transition is no longer obliged to go through a surgical operation or get medical approval to do so. The way the person experiences their gender identity, the person's own free will, is the only factor taken into account to legally proceed with gender transition and the procedure is the same one that applies to any other case in which a citizen of this country wants to change a part of identity information, such as their name. This bill, in a few words, gives the chance to anyone who wishes to correct their "official" gender information without them having to go through an undesired sterilization or surgical process. Furthermore, the bill also includes the right of persons between the age of 15 to 17 to proceed with the correction, provided they have their parents' or legal guardians' consent and the approval of a medical board.

 

The LGBTQI+ community has expressed concerns about certain elements of the bill, such as the maintenance of the judicial procedure -rather than a simpler administrative act- and the exclusion of married people from the process. How do you comment?

The judicial procedure is necessary to keep the same procedure for all citizens who want to proceed with any kind of legal change in their identity information. It is the same procedure someone follows, for example, to change their name, even for a trivial mistake, such as a typo by a police officer taking down a name during an ID card issue procedure. Keeping this procedure for gender correction is the meaning exactly of equal treatment of citizens. Anything else would raise reasonable arguments about a la carte handling of citizen issues by the State.


Is Greek society conservative? What do you think of the level of public debate and the reactions of opposition parties and church to the bill?

I will be absolutely honest in answering this: Greek society is quite conservative, in its majority and one can easily realise that, we all live in the same country and know what we are talking about here. Our society, behind the façade of traditionalism -which helps to uphold family values and this is undoubtedly important- has also kept social groups in the dark, in closets, or simply in roles that were constraining for the persons themselves. Take for example the difficulties faced by women, in the job market, in high ranking positions etc. Greek society is not only conservative towards the LGBTQI+ people, it remains conservative in other aspects as well, despite the progress we have made along decades, after difficult battles fought by activists. And there have been tough clashes for stuff we now take for granted. Such is the case of LGBTQI+ rights as human rights.

 

Public debate always serves a purpose, it is very important in itself, regardless of the outcome. In our case, it was mainly characterized by loud voices raising moral issues, on the grounds of ethnic traditionalism rather than constitutional equality. But the debate itself shows how far we have come, although there remains double and triple the distance to cover. Issues that were taboo in Greek households, have now reached the parliament and are discussed in the streets. This is the biggest essential victory, because every time such a so called moral issue becomes part of the public debate, the next time it is going to be discussed, the starting discussion point will always be more progressive, people will be used to the idea of discussing such things.


As for the opposition parties in the parliamentary discussion of the bill: All I have to say is that the moment of truth is when it comes down to a vote and hands will be raised or will stay down. When a political party claims to be pro-European, progressive, an ardent defender of human rights and this is claimed to be a core of its political identity, there is no room for cheap oppositional tactics. Human rights are protected globally and universally and cannot be measured in terms of political games.

 

As for the church, I personally had no illusions or great expectations for it to remain silent or even moderate, although I acknowledge the fact that not all clergy is the same. But I certainly do not see any reason why the church would be an official stakeholder in this. Faith and its practice is a personal issue, it is not to be brought up every time we try to settle civic issues. But this leads us again to what I said earlier about traditionalism and its interference in social justice issues.

 

What are the most important problems trans people face in Greek society? What are the most common misconceptions about gender identity?

It is truly horrifying for someone to realise the everyday issues trans people have to deal with, things that every other citizen takes for granted, things that are otherwise so trivial and simple technicalities, that most of us don't even bother to think about. Transgender people face problems with simple procedures such as getting a driver's license issued, obtaining their travel documents etc. I cannot even begin to imagine how stressful my life and everyone else's would be if we had to face such issues every day. We are talking about people, citizens, who want to live their day to day routine like the rest of us, in the same terms the majority does. We were not letting them do even that without having to put their personal dignity aside and pretend to be someone they are not, forcing them to even dress and look like someone they are not, in order to be able to proceed with trivial issues of everyday life. Never mind the racist behaviour they occasionally faced, precisely because not even the State itself recognized till now their right to live with dignity.

As for society, unfortunately there is a very large part of it that still has not grasped the fact that gender identity and sexual orientation are two different things. The most common misconception is definitely this. There just isn't enough information available to the people, so that they get to learn these differences, and I understand that this is partially our fault, as a State, but also a result of what I was saying before about taboo discussion issues in Greek society.

 

A large section of society is not deeply negative and "morally" opposed to the gender recognition law. If someone provides them with detailed information on what this bill includes and how these are civic matters, they will understand that this is about equality. Hypocrisy and fear of those different from us, the ones outside society norms will always be there. Unfortunately, there are still too many people who just don't have the appropriate education and information about these things and we are on that, trying to make these issues visible and provide the right information to those who want to listen. I believe that a whole new starting point was set after the extension of civil partnership to same sex couples in 2015. Since then, the public debate has moved forward, even though some voices, or rather shouts, still remain the same.

 

How do you evaluate the government's work in the field of human rights? What challenges lie ahead?

This government is very proud to have taken legislative steps in the last 2,5 years in the field of human rights, that -otherwise unfortunately- had not been taken earlier for decades. More specifically, we expanded the application of civil partnership to same sex couples as well, enforced antiracist legislation and legislation against any form of discrimination, and formed a National Council against Racism and Intolerance to compile a national strategy for tackling and preventing these issues, in cooperation with civil society and state authorities.

Also, with Law 4443/2016 for equal treatment, we brought important changes to legislation, as the law applied to a broader frame of cases, the Ombudsman's responsibilities increased and private sector cases could now be examined by it. We proceeded to the designation of Special Prosecutors responsible for cases of racial violence, in the cities of Athens, Piraeus, Thessaloniki, Patras and Irakleion, and to the abolishment of article 347 of the Penal Code. We took measures to make the life of prisoners better, respecting their rights as humans as well.

 

Last but not least, the Legal Gender Recognition bill is a Greek State law as of last Tuesday. The fight for human rights is a constant one. I'd like to say, that, as long as there is humanity, this will be a never ending fight. Are the aforementioned taken steps enough for the protection and promotion human rights? The answer is definitely "no". But we are making progress; we are taking measures in the right direction that should have been taken a long, long time ago. When only 3 years ago Greece was the black sheep in these issues, the Commissioner for Human Rights of the Council of Europe Muiznieks remarked last summer that Greece is the friendliest country regarding human rights. We intend to remain that kind of country.

 

2 10

Συνέντευξη στο Κουτί της Πανδώρας, για τη Νομική Αναγνώριση της Ταυτότητας Φύλου

Από το Κουτί της Πανδώρας

 

Ήταν πάγιο αίτημα κυρίως των διεμφυλικών ατόμων η αναγνώριση της ταυτότητας φύλου. Πείτε μας τι ακριβώς θα περιλαμβάνεται στο νομοσχέδιο...

Αφορά τη φυλομετάβαση, δηλαδή αφορά τους ανθρώπους που αισθάνονται δυσφορία γένους, που ουσιαστικά σημαίνει ότι δεν αισθάνονται άνετα με το φυσικό γένος που τους αποδόθηκε κατά τη γέννηση. Και μέσω της εκούσιας δικαιοδοσίας που είναι μία διαδικασία πάρα πολύ διακριτική, πάρα πολύ γρήγορη, εχέμυθη και αφορά κάθε έλληνα πολίτη που θέλει να μεταβάλει κάποιο στοιχείο της ταυτότητάς του, ο δικαστής δεν θα μπορεί να θέτει κανένα επιπλέον κριτήριο. Δεν θα χρειάζεται καμία επιπλέον ιατρική επέμβαση ή ψυχιατρική εξέταση. Με αυτό το νομοσχέδιο απαγορεύουμε τον εξαναγκασμό σε ακρωτηριασμό, κάτι που έρχεται σε αρμονία με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και με την Παγκόσμια Χάρτα των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Πρόκειται για ένα νομοσχέδιο που είναι τομή για την ελληνική διοίκηση, αναγνωρίζει δικαιώματα στους συμπολίτες μας και φέρνει πολλές αλλαγές, όπως λόγου χάρη στα ληξιαρχεία. Γι' αυτό ήμασταν εξαιρετικά προσεκτικοί. Αυτό, αφορά τον σκληρό πυρήνα της ύπαρξης κάποιων ανθρώπων. Για να διασφαλιστεί ο απόλυτος σεβασμός σε αυτούς τους ανθρώπους βγάλαμε ένα άρτιο τεχνικά νομοσχέδιο για να μην μπορεί κανένας να το ¨χτυπήσει¨ νομοτεχνικά στη Βουλή και να εφαρμοστεί από την επόμενη μέρα που θα πάρει ΦΕΚ.

 

Ποια ήταν η στάση των κομμάτων της αντιπολίτευσης σε όσα νομοσχέδια ανάλογου χαρακτήρα έχει φέρει προς ψήφιση η κυβέρνηση;

Θυμάστε ότι στο σύμφωνο συμβίωσης υπήρχε στήριξη από το ΠΑΣΟΚ, από ένα μέρος των βουλευτών του Ποταμιού... Εγώ, δεν ξεχνώ ότι παρά τους πύρινους λόγους κάποιων βουλευτών του -αλλά ξέρετε το να κουνάς το δάκτυλο είναι το μόνο εύκολο, κάποιοι αποχώρησαν και δεν είχαν καν το θάρρος να καταψηφίσουν. Το ψήφισε ένας μέρος των βουλευτών των ΑΝΕΛ, που είναι ο κυβερνητικός εταίρος. Η πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ για κάποιους λόγους δεν ψήφισε, δεν τους γνωρίζω. Βέβαια, ψήφισε κι ένα μέρος των βουλευτών της ΝΔ, αλλά όχι μεγάλο. Και σε αυτό το νομοσχέδιο που αφορά την φυλομετάβαση, θα έρθει ο κάθε βουλευτής να αποδείξει εμπράκτως, με τη ψήφο του, μετρήσιμα δηλαδή, την ευαισθησία που έχει στα ανθρώπινα δικαιώματα.

 

Είναι μέρος της στοχοθεσίας σας η τεκνοθεσία από ομόφυλα ζευγάρια;

Όλα τα θέματα παραμένουν ανοικτά στην ατζέντα της Γενικής Γραμματείας Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και του υπουργείο Δικαιοσύνης γενικότερα. Αυτά είναι θέματα για τα οποία κάνουμε ένα βήμα τη φορά, μέσα σε ένα πολύ δύσκολο περιβάλλον. Όλα όμως είναι ανοικτά και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι στην κορυφή της κυβερνητικής ατζέντας.

 

Σχετικά με την προσφυγή στο ΣτΕ του Σεραφείμ κι άλλων Μητροπολιτών κατά του συμφώνου συμβίωσης ομόφυλων ζευγαριών;

Αυτές είναι μεμονωμένες απόψεις και δεν αντανακλούν στην επίσημη άποψη της εκκλησίας, όπως αυτή εκφράστηκε από τον εκπρόσωπο της στις αρμόδιες επιτροπές για τη συζήτηση για το νομοσχέδιο της επέκτασης του συμφώνου συμβίωσης. Ο εκπρόσωπος της εκκλησίας εκεί είχε αναγνωρίσει ότι η ρύθμιση των σχέσεων των πολιτών είναι αρμοδιότητα της πολιτείας και όχι της εκκλησίας. Είμαι η τελευταία που θα άνοιγε μία θεολογική συζήτηση, αλλά δεν μπορώ να μην θυμηθώ τα λόγια του Πάπα Φραγκίσκου, ο οποίος είπε ότι ο μόνος αρμόδιος και άξιος για να κρίνει τον άνθρωπο είναι ο Θεός. Εγώ, ξέρω ότι ο Χριστός πρώτα απ' όλα δίδαξε την ισότητα και την αγάπη.

 

Μήπως τέτοιου είδους γεγονότα ενισχύουν την αντίληψη πως πρέπει να πάψει η σύμφυση εκκλησίας – κράτους;

Παραβιάζετε ανοικτές θύρες. Το έχω πει πάρα πολλές φορές πως το μόνο που εξασφαλίζει την απρόσκοπτη άσκηση των θρησκευτικών αισθημάτων, που είναι ανθρώπινο δικαίωμα και το προασπίζω και ως άνθρωπος και ως γενική γραμματέας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, είναι ο απόλυτος διαχωρισμός κράτους – εκκλησίας. Αυτό προστατεύει και την εκκλησία στο λειτούργημά της και τους πιστούς στην άσκηση των θρησκευτικών τους καθηκόντων.

 

Αποτελεί άλλωστε και μία από τις προτεραιότητες της συνταγματικής αναθεώρησης...

Στις πρώτες σκέψεις που διάβασα της συντακτικής επιτροπής είναι και οι διακριτές σχέσεις κράτους – εκκλησίας. Βέβαια, περιμένουμε όλο αυτό να εξειδικευθεί. Και όλα αυτά με απόλυτο σεβασμό και στην ιστορία της εκκλησίας στην Ελλάδα και με απόλυτο σεβασμό στους ανθρώπους που θρησκεύονται.

 

Όμως, ο κυβερνητικός χρόνος είναι περιορισμένος και έχει ημερομηνία λήξης...

Σαφώς, συμφωνώ. Όμως, βλέπετε πως κάθε φορά που εκδίδεται μία υπουργική απόφαση, γίνεται αφορμή για να κατατίθενται αιτήσεις ακυρώσεως κ.ο.κ.. Εγώ, από τότε που ήμουν βουλευτής, δεν κουραζόμουν ποτέ να λέω ότι δεν είναι δυνατόν να νομοθετούμε με υπουργικές αποφάσεις. Κάθε φορά που δεν μπορούσαν να λυθούν προβλήματα πολλοί έλεγαν: «Εντάξει, δεν πειράζει... Θα βγει υπουργική απόφαση και θα το ρυθμίζει». Αυτός δεν είναι τρόπος νομοθέτησης. Το 95% των διοικητικών πράξεων στην Ελλάδα είναι υπουργικές αποφάσεις, πράγμα που σημαίνει ότι 40 μέρες πριν από τις εκλογές κατεβαίνουν τα μολύβια και μέχρι να ξανασχηματιστεί κυβέρνηση συνεχίζεται αυτό το καθεστώς.

 

Από την άλλη, υπάρχει και η άποψη ότι διαχειρίζεστε μία συντηρητική κοινωνία. Ποια η άποψή σας;

Ακόμη κι αν συνέβαινε αυτό, που δεν το πιστεύω, είμαι από τις πολιτικούς που θεωρούν ότι οι πολιτικοί πρέπει να διαμορφώνουν την κοινή γνώμη και όχι να σέρνονται πίσω της για να ανακυκλώνουν στερεότυπα. Νομίζω ότι η ελληνική κοινωνία -και αυτό φάνηκε και από τις δημοσκοπήσεις αργότερα για το σύμφωνο συμβίωσης και για την επέκτασή του στα ομόφυλα ζευγάρια- είναι έτοιμη να δεχτεί πράγματα. Εξάλλου, στον σκληρό πυρήνα μιας αριστερής κυβέρνησης είναι να βγάζει ανθρώπους που ήταν κρυμμένοι τόσα χρόνια στην ντουλάπα. Δεν τους βγάζουμε επειδή είμαστε καλοί άνθρωποι και ανεκτικοί, εμένα στα ανθρώπινα δικαιώματα δεν μ' αρέσει καθόλου η λέξη ανοχή, οι ίδιοι οφείλουμε να δημιουργούμε ζωτικό χώρο δίπλα μας γι' αυτούς. Δεν ανεχόμαστε το διαφορετικό, το σεβόμαστε. Σεβόμαστε τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα είναι ανθρώπινα δικαιώματα. Τελεία και παύλα.

 

2 10

Copyright © 2012. www.mariayannakaki.gr | Όλα τα νέα σήμερα newspolis.gr | Designed by Shape5.com

Η επίσημη ιστοσελίδα της Μαρίας Γιαννακάκη | υποψηφιοι, Αττική, περιφέρεια, Παρέμβαση, για την Αττική, Β' Πειραιά, Κορυδαλλός, Κερατσίνι, Νίκαια, Δραπετσώνα, Αγ. Ιωάννης, Ρέντης, Πέραμα, Πειραιάς, Ανθρώπινα, δικαιώματα, LGBT, ισότητα, Εξωτερική, πολιτική, Εθνική Άμυνα, Τουρκία, Κύπρος, Κυπριακό, Ευρωπαϊκή, Ένωση, ομοφυλόφιλοι, Ρομά