Ενημέρωση Αρθρογραφία Η σύγχρονη Ιστορία της Κύπρου χωρίς παραμορφωτικούς φακούς, βιβλιοπαρουσίαση, στην εφημερίδα Η Εποχή, του βιβλίου του Νιαζί Κιζίλγιουρεκ, Μία Ιστορία Βίας και Μνησικακίας
Εάν αντιπαραβάλει κανείς την επίσημη Ιστοριογραφία τόσο στην ε/κ όσο και στην τ/κ κοινότητα θα διαμορφώσει την άποψη ότι αναφέρονται σε διαφορετικές χώρες, καθώς τα γεγονότα φωτίζονται από εκ διαμέτρου αντίθετες οπτικές γωνίες.
Αμφότερα τα κοινοτικά αφηγήματα πόρρω απέχουν από την ιστορική πραγματικότητα. Η προσπέλαση των γεγονότων περιορίζεται στις βολικές για την κοινότητά τους επισημάνσεις και παρασιωπούν ή υποβαθμίζουν οι άβολες αλήθειες.
Όπως επισημαίνει ο συγγραφέας, Νιαζί Κιζιλγιουρέκ, στο ογκώδες αυτό έργο, το Κυπριακό δεν ξεκίνησε το 1974, όπως είναι η κυρίαρχη άποψη στους ε/κ, ούτε καν το 1963-64, άποψη κυρίαρχη ανάμεσα στους τ/κ, ούτε η εθνοτική βία στην Κύπρο ήταν αποτέλεσμα των πολιτισμικών και θρησκευτικών διαφορών ή του συναισθήματος του μίσους. Τα βαθύτερα αίτια της θα πρέπει να αναζητηθούν στον άνισο εκσυγχρονισμό των δύο κοινοτήτων κατά την περίοδο της κυπριακής νεωτερικότητας, στο γεγονός ότι η άλλοτε “κυρίαρχη” τ/κ κοινότητα ήταν πλέον αδύναμη μπροστά στην ισχυρότερη ε/κ, στο δίπολο “ανώτερη-υποδεέστερη” ομάδα ως παράμετρος διαμόρφωσης των μεταξύ τους σχέσεων, στην ασυμφωνία στις επιδιώξεις των δύο ομάδων για το μέλλον του νησιού και, το σημαντικότερο, στη διαμάχη τους για κυριαρχία.
Στη ρίζα της εθνοτικής βίας στην Κύπρο, προσθέτει ο Νιαζί Κιζίλγιουρέκ, βρίσκονται οι “αντιμαχόμενες επιδιώξεις” και οι “συγκρούσεις για το πολιτικό στάτους” ανάμεσα σε κοινότητες που μοιράζονται την ίδια γεωγραφία. Καθοριστικό ρόλο στην πυροδότηση της εθνοτικής βίας διαδραμάτισε η διαμάχη για το ποιος είναι ο “κυρίαρχος” και ποιος η “μειονότητα”, ποιος είναι ο “οικοδεσπότης” και ποιος ο “φιλοξενούμενος”. Καταφεύγοντας στη βία, οι δυο κοινότητες επιδίωκαν είτε να διασφαλίσουν την εξουσία στο νησί.
Από τις δύο εθνοτικές ομάδες που μοιράζονταν την ίδια γεωγραφική περιοχή, η μια στράφηκε στον διαχωρισμό και την ίδρυση του δικού της κράτους ενώ η άλλη διεκδίκησε την πλήρη κυριαρχία επί της κυπριακής γεωγραφίας.
Με την υπογραφή της «Κυπριακής Σύμβασης» του Ιουνίου 1878, μετά από τριακόσια επτά χρόνια, η Κύπρος μεταβιβάζεται στη Βρετανία, και το 1882 αποκτά το πρώτο νομοθετικό συμβούλιο με τρεις μουσουλμάνους, έξι μη μουσουλμάνους και έξι Άγγλους συμβούλους. Έκτοτε η μουσουλμανική κοινότητα έπαψε να είναι κυρίαρχη στο νησί, σε όλα τα επίπεδα.
Ο συγγραφέας ορθά εντοπίζει την εδραίωση της τριβής και της έντασης μεταξύ των δύο κοινοτήτων στον άνισο εκσυγχρονισμό των δύο κοινοτήτων: «Η πάλαι ποτέ κυρίαρχη μουσουλμανική κοινότητα παρακολουθούσε φοβισμένη την ελληνοκυπριακή εξέλιξη. Σε συνδυασμό με τη μεταβολή στο στάτους, η απερίφραστη υιοθέτηση της Ένωσης από τους Ελληνοκύπριους μετέπλασε την υφιστάμενη ένταση ανάμεσα στις ελίτ των δύο κοινοτήτων σε εχθρότητα». (σελ.73) Και την ίδια ώρα εύστοχα παρατηρεί: «Η ελληνοκυπριακή κοινότητα θεωρούσε τους Τουρκοκύπριους οθωμανικό κατάλοιπο, ξένους, φιλοξενούμενους, μια ασήμαντη μειονότητα που φιλοξενούσε στο δικό της σπίτι». (σελ. 82)
Στη συνέχεια εξετάζεται ενδελεχώς ο Ε/κυπριακός αλυτρωτισμός σε συνάρτηση με τη συχνά αποκαρδιωτική στάση των εκάστοτε ελληνικών κυβερνήσεων έναντι των Ελλήνων της Κύπρου, τόσο επί Ελευθέριου Βενιζέλου, όσο και επί Νικόλαου Πλαστήρα, μέχρι και το ενωτικό δημοψήφισμα του 1950 και την έναρξη του ένοπλου αγώνα της ΕΟΚΑ. Και όπως πολύ σωστά τονίζει ο συγγραφέας, ούτε οι Ε/κ έθεσαν εξαρχής στο στόχαστρο τους Τ/κ ούτε το αντίστροφο συνέβη. Σε αυτές τις στοχεύσεις φτάσαμε σταδιακά στη διάρκεια του αγώνα, με ευθύνη του βρετανικού παράγοντα, αλλά κυρίως, του εθνικισμού.
Στον ίδιο τόμο ο Νιαζί Κιζίλγιουρεκ ιχνηλατεί πως το Κυπριακό διαδραμάτισε ρόλο εθνικού προβλήματος τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην Τουρκία, υποδαυλίζοντας το εθνοτικό μίσος.
Τα βίαια επεισόδια μεταξύ των δύο κοινοτήτων και οι προβοκάτσιες διαδέχονται η μια την άλλη και ο εθνικιστικός παροξυσμός, συνοδευόμενος από το μεγαλοϊδεατισμό τόσο της μιας, όσο και της άλλης κοινότητας, δεν αφήνουν τη σύνεση, τη συναίνεση και τη μετριοπάθεια να πρυτανεύσουν. Η κορύφωση της βίας και της μνησικακίας επιτυγχάνεται με την επικράτηση του Ραούφ Ντενκτάς έναντι του Φαζίλ Κουτσιούκ, και την ουσιαστική διαδοχή της VOLKAN από την TMT.
Και μέσα σε τούτη τη λαίλαπα του μίσους, της βίας, της μνησικακίας, του ολέθρου για την ολική Κύπρο, δεν μπορώ παρά να σταθώ στα λόγια του Ντερβίς Αλί Καβάζογλου. Λόγια που εκφράζουν ένα όραμα ατόφιο, αλλά δυστυχώς απραγματοποίητο ως τις μέρες μας. Έλεγε λοιπόν ο Καβάζογλου, ως επικεφαλής της Διεύθυνσης Τουρκικού Κλάδου του ΑΚΕΛ: «Ο κυπριακός λαός αποτελεί ένα αδιαίρετο σύνολο καθότι Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι έζησαν και ζουν μαζί σε αυτά τα χώματα για αιώνες. Μαζί όργωσαν τα χωράφια, δίπλα δίπλα δούλεψαν συντροφικά στους πάγκους εργασίας, δίπλα δίπλα εργάστηκαν αδελφικά σε πόλεις και χωριά, δίπλα δίπλα κατοίκησαν αγκαλιασμένοι σε πόλεις και χωριά, μαζί έκλαψαν στις καλές και μαζί θρήνησαν στις κακές μέρες μοιραζόμενοι μια κοινή μοίρα». (σελ. 271)
Με τη γένεση της Κυπριακής Δημοκρατίας η άρχουσα τάξη και στις δυο κοινότητες άρχισε να επεξεργάζεται αλλεπάλληλα– και κυρίως αλληλοσυγκρουόμενα – σενάρια για την κατάλυσή της. Πρώτοι διδάξαντες οι Ε/κ με το Σχέδιο «Ακρίτας» και την περίφημη Οργάνωση, η οποία «συστάθηκε από το Ελληνικό ΓΕΣ και τον Μακάριο με τελικό στόχο την πραγματοποίηση της Ένωσης». (σελ. 442) Βέβαια, δεν ήταν μόνο η «Οργάνωση» με την τετραμελή ηγεσία της υπό τους Πολύκαρπο Γιωρκάτζη, Τάσσο Παπαδόπουλο, Νίκο Κόση και Γλαύκο Κληρίδη. Ήταν και τα εξίσου τοξικά ένοπλα καπετανάτα των Βάσου Λυσσαρίδη και Νίκου Σαμψών που λειτουργούσαν εκ παραλλήλου.
Την ίδια ώρα, η εθνικιστική τ/κ ηγεσία δεν άφηνε ανεκμετάλλευτη καμιά ευκαιρία που παρουσιαζόταν για προώθηση της διχοτόμησης. Όπως πολύ σωστά υπογραμμίζει ο Νιαζί Κιζίλγιουρεκ « …η βήμα με βήμα δράση που προνοούσε το Σχέδιο Ακρίτας όσο και τα τουρκοκυπριακά σχέδια εξυπηρετούσαν αντίστοιχα μια επιθυμητή ριζοσπαστική λύση. Οι δυο πλευρές καιροφυλακτούσαν για το παραστράτημα της αντίπαλης πλευράς και δεν θα δίσταζαν, μέσω προκλήσεων, να προκαλέσουν την παρεκτροπή της». (σελ. 480)
Ο Νιαζί Κιζίλγιουρεκ αναλύει και το περιβόητο Σχέδιο Άτσενσον υπό τη σκοπιά της βίας και της μνησικακίας. Ένα σχέδιο που επιδίωκε την εξαφάνιση της Κυπριακής Δημοκρατίας από τον πολιτικό χάρτη. Ακολούθως, γίνεται ανάλυση των γεγονότων της Κοφίνου το 1967, που ενταφίασαν οριστικά και αμετάκλητα την Ένωση.
Στη συνέχεια ο συγγραφέας εξετάζει την ενδοκοινοτική βία της δεκαετίας του ’70 σε κάθε κοινότητα χωριστά, όπου η μισαλλοδοξία και η πολιτική βαρβαρότητα εκφράζονταν με ξυλοδαρμούς, απαγωγές και δολοφονίες.
Με ψύχραιμη, νηφάλια, αλλά ωμή και τεκμηριωμένη ματιά ο Νιαζί Κιζίλγιουρεκ στέκεται και στα τραγικά γεγονότα του 1974, το πραξικόπημα και την εισβολή. Και ορθά επισημαίνει ότι αυτά defacto επέβαλαν τη διχοτόμηση και την εθνοτική κάθαρση.
Ο συγγραφέας αναφέρεται σε όλες τις φρικαλεότητες του πολέμου, σε όλες τις σφαγές, τους βιασμούς και τις λεηλασίες, χωρίς να κάνει καμιά διάκριση ή εξαίρεση για καμία κοινότητα. Μιλά για την Άλοα, το Σανταλάρι, τη Μάραθα και την Τόχνη, αλλά δεν παρασιωπά την Άσσια και το Παλαίκυθρο. Η ματιά του είναι σφαιρική, καθολική, χωρίς εξωραϊσμούς ή συμψηφισμούς.
Η κατακλείδα ολόκληρου του δίτομου αυτού έργου είναι τολμηρή, κυνικά και πικρά αληθινή. Ο συγγραφέας υπογραμμίζει: « …η συνταγματική τάξη που η Τουρκία επιδίωξε να επιβάλει διά της στρατιωτικής ισχύος, σταδιακά, έγινε αποδεκτή τόσο από τη διεθνή όσο και από την ίδια την ελληνοκυπριακή πλευρά. Ακριβέστερα, η τουρκική βία στην Κύπρο, εντέλει, μετατράπηκε σε βία που παράγει νόμο». (σελ. 842) Η αλήθεια είναι οδυνηρά πικρή και μας οδηγεί σε αυτήν με επίπονο και επώδυνο τρόπο ο συγγραφέας Νιαζί Κιζίλγιουρεκ.
Η μνήμη και στις δύο κοινότητες είναι επιλεκτική, μεροληπτική, ανειλικρινής. Και όσοι τολμούν να τα πουν λοιδορούνται ως προδότες και μειωμένων εθνικών αντιστάσεων. Ο μόνος τρόπος η Κύπρος να δει καλύτερες μέρες είναι να οπλιστούν και οι δύο κοινότητες με τη γενναιότητα, την ευθυκρισία, την τόλμη και το θάρρος του Νιαζί Κιζίλγιουρεκ.
