Ενημέρωση Αρθρογραφία "Περί της διαχείρισης ενός μη βιώσιμου χρέους" - Άρθρο στο news4all.gr
Η βουλευτής της ΔΗΜΑΡ και υποψήφια με τον συνδυασμό Πράσινοι – ΔΗΜΑΡ στη Β' Πειραιώς Μαρία Γιαννακάκη αρθρογραφεί στο news4all.gr αναφορικά με το ελληνικό χρέος.
Θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να ορίσουμε ποιο χρέος είναι βιώσιμο, αφού δεν υπάρχουν αντικειμενικοί ποσοτικοποιημένοι παράγοντες. Σε γενικές γραμμές θα μπορούσε να ειπωθεί ότι βιώσιμο είναι το χρέος το οποίο αποτελεί ένα «εύλογο» ποσοστό του ΑΕΠ, με το «εύλογο» να είναι συζητήσιμο, οι δόσεις αποπληρωμής του είναι οπισθοβαρής, δηλαδή ο μεγαλύτερος όγκος του χρέους αποπληρώνεται μακροπρόθεσμα, ενώ ιδιαίτερη σημασία έχει ποιος είναι ο φορέας ή θεσμός που έχει απαιτήσεις έναντι του δημόσιου.
Στην ελληνική περίπτωση και τα τρία αυτά στοιχεία είναι ιδιαίτερα αρνητικά. Καταρχάς, το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι σχεδόν διπλάσιο. Η κατανομή του χρέους, επίσης, δεν είναι καθόλου ευνοϊκή. Σύμφωνα με στοιχεία που παρέθεσε ο Οργανισμός Διαχείρισης Δημόσιου Χρέους (ΟΔΔΗΧ), κατόπιν ερώτησής μου στην Βουλή, η ελληνική πλευρά οφείλει να πληρώσει 22 δις το 2015 και για τα επόμενα 6 χρόνια από 11 έως 13 δις ανά έτος, μέχρι το 2022 που θα κληθεί να πληρώσει 33 δις και άλλα 28 δις το 2023. Με άλλα λόγια η κατανομή των δόσεων, τόκων και χρεολυσίων, είναι ασφυκτική. Τέλος, μετά το PSIτης κυβέρνησης Παπαδήμου, το χρέος από διατραπεζικό έγινε διακρατικό υπό νομοθεσία Αγγλικού Δικαίου, γεγονός που δυσχεραίνει εξαιρετικά την όποια προσπάθεια κουρέματος ή αναδιάρθρωσης. Παράλληλα, εγείρεται πλέον ένα ηθικό ζήτημα, αφού ένα κούρεμα χρέους ισοδυναμεί με επιβάρυνση των ευρωπαίων φορολογούμενων.
Είναι προφανές ότι το ελληνικό δημόσιο χρέος, μόνο βιώσιμο δεν είναι και η όποια αναφορά την βιωσιμότητά του, όπως πράττει ο πρόεδρος της ΝΔ, αποτελεί προσβολή στην νοημοσύνη μας. Οι δύο βασικές αφηγήσεις αναφορικά με την εξομάλυνση της δυσμενούς αυτής κατάστασης εκφράζονται σε εθνικό επίπεδο από τα δύο μεγάλα κόμματα. Από την πλευρά της Νέας Δημοκρατίας υποστηρίζεται η εξακολούθηση των εφαρμοζόμενων πολιτικών, όπως έχουν προκύψει κατόπιν συμφωνίας με τους ευρωπαίους εταίρους. Σαφώς και υπάρχει ένα δείγμα ρεαλισμού σε αυτήν την τοποθέτηση, αναφορικά με την διαπραγματευτική δύναμη της Ελλάδας, όμως η ουσία είναι ότι οι πολιτικές αυτές αποτυγχάνουν στον στόχο τους.
Για κάποιους, η αποτυχία αυτή οφείλεται στην απουσία επαρκών μεταρρυθμίσεων που θα οδηγήσουν την τόνωση του εθνικού προϊόντος. Φυσικά και δεν έχουν γίνει επαρκείς μεταρρυθμίσεις. Όμως ο τελευταίος όρος χρήζει μίας διευκρίνησης. Η στόχευση της έως τώρα κυβερνητικής πολιτικής ήταν στην μείωση των μισθών και των συντάξεων, στην αύξηση της φορολογίας, κυρίως στις δύο προαναφερθείσες κατηγορίες λόγω μη δυνατότητας φοροδιαφυγής, και στην απορρύθμιση της αγοράς εργασίας. Ωστόσο, ως προοδευτική μεταρρύθμιση θα πρέπει να θεωρούνται οι ενέργειες αυτές που έχουν ως στόχο να επηρεάσουν ποιοτικές παραμέτρους και να αφορούν στην αύξηση της αποδοτικότητας και της παραγωγικότητας, τόσο του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού τομέα. Δυστυχώς, οι έως τώρα σχετικές προσπάθειες ήταν είτε αμελητέες, είτε ανύπαρκτες.
Πέραν του ζητήματος αυτού, οι εφαρμοζόμενες πολιτικές απέτυχαν γιατί ήταν λανθασμένες στον σχεδιασμό τους. Σε οικονομικό επίπεδο, η επιμονή στην επίτευξη πλεονάσματος για την αποπληρωμή των τοκοχρεωλυσίων είναι λανθασμένη, όταν ασκείται υπό καθεστώς κρίσης. Αυτό μας έχει διδάξει η ιστορία και το οποίο δεν ακολουθήθηκε από την ευρωπαϊκή ελίτ, γιατί σε πολιτικό επίπεδο και στην τότε χρονική συγκυρία, θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο για τις ευρωπαϊκές ηγεσίες να νομοθετήσουν στα εθνικά τους Κοινοβούλια μία οικονομική βοήθεια προς την Ελλάδα.
Άλλωστε, εξετάζοντας την ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρατηρεί κανείς ότι σπανίως υπήρξαν ριζικές αλλαγές στην θεσμική λειτουργία και στις πολιτικές. Η Ευρώπη τείνει να μεταφέρει μονίμως τα ακανθώδη ζητήματα στο μέλλον, εφαρμόζοντας μικρές μετατροπές στο παρόν, ακολουθώντας κατά αυτόν τον τρόπο μία αργή, αν και δυναμική, εξελικτική πορεία. Σε αυτό το πλαίσιο ελήφθη και η απόφαση για την ελληνική περίπτωση, αν και στην παρούσα χρονική περίοδο είναι εξαιρετικά δύσκολο για την ευρωπαϊκή ηγεσία να μεταφέρει εκ νέου το πρόβλημα μεσοπρόθεσμα. Κι ο λόγος έγκειται όχι τόσο στην ελληνική αδυναμία αποπληρωμής του χρέους αλλά στην ζοφερή κατάσταση στην οποία βρίσκεται η ευρωπαϊκή οικονομία, σχετικά με το επίπεδο χρέους, τις βραχυπρόθεσμες προβλέψεις για το ΑΕΠ και κυρίως τον αρνητικό πληθωρισμό.
Στην πλειονότητά τους οι οικονομολόγοι, είτε αριστεροί είτε δεξιοί, ως βέλτιστη λύση θεωρούν την ενεργή παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), στα πρότυπα της FED, με μεγαλύτερη στόχευση στα χρέη των κρατών παρά στο τραπεζικό σύστημα, όπως έγινε στις ΗΠΑ. Ο Πρόεδρος της ΕΚΤ κ. Ντράγκι, ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2014 έχει εκδηλώσει την πρόθεσή του για ποσοτική χαλάρωση (QE) στο πρότυπο της FED, για να έρθει αντιμέτωπος με την γερμανική ηγεσία η οποία επέμενε στην λιτότητα. Οι οικονομικές συνθήκες όμως είναι τέτοιες πλέον, που η εφαρμογή ενός QEαποτελεί μονόδρομο. Ο κ. Ντράγκι επιθυμεί μία επέμβαση ύψους ενός τρις ευρώ, κάτι το οποίο είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν θα το δεχτεί η γερμανική πλευρά. Σε κάθε περίπτωση το αποτέλεσμα αυτής της αντιπαράθεσης θα το δούμε στην ερχόμενη ανακοίνωση του προγράμματος την Πέμπτη 22 Ιανουαρίου.
Ανεξάρτητα από τα παραπάνω, η ευρωζώνη χρειάζεται ούτως ή άλλως μεταρρυθμίσεις. Το σημαντικότερο πρόβλημα εντοπίζεται στην άσκηση δημοσιονομικής πολιτικής χρηματοδοτούμενη αποκλειστικά με δανεισμό, δηλαδή με χρέος, όταν σε οποιαδήποτε άλλη χώρα η κυβέρνηση είναι ελεύθερη να χρηματοδοτείται με χρήμα που εκδίδει η κεντρική τράπεζα. Από φιλελεύθερη σκοπιά, το σκεπτικό της έως τώρα λειτουργίας της ευρωζώνης ήταν ότι οι χρηματαγορές θα αξιολογούσαν την οικονομική κατάσταση των κρατών και θα επέβαλαν ανάλογους όρους για τον δανεισμό τους, π.χ. υψηλότερο επιτόκιο, δημιουργώντας πιέσεις στα κράτη για τιθάσευση των ισολογισμών τους. Όλοι γίναμε μάρτυρες της παταγώδους αποτυχίας των αγορών, γεγονός που σηματοδοτεί την ανάγκη αλλαγής του μοντέλου λειτουργίας. Φυσικά, σε αυτό το νέο μοντέλο θα πρέπει να υπάρξουν κάποιοι περιορισμοί στην χρηματοδότηση των κρατών από την ΕΚΤ, αλλά ο πλήρης αποκλεισμός πρόσβασης σε κονδύλια της ΕΚΤ είναι ανορθολογικός.
Ο Σύριζα έχοντας αφομοιώσει την παραπάνω κριτική προβάλλει εαυτόν ως την μελλοντική ηγεσία που θα επιφέρει αυτήν την αλλαγή, προβαίνοντας ακόμα και σε μονομερείς ενέργειες. Εφόσον μπορούμε να θεωρήσουμε δεδομένη την επιθυμία της ηγεσίας του κόμματος για παραμονή στο ευρώ, η πρόταση στερείται ρεαλισμού, αφού η Ελλάδα δεν έχει κάποια αξιόλογη διαπραγματευτική δύναμη, πόσο μάλλον σε μία περίοδο όπου η γερμανική ηγεσία θα συνομιλεί με τον Σύριζα έχοντας τα μάτια στραμμένα στους Podemosτης Ισπανίας.
Πέραν όμως του πολιτικού σκηνικού, το ζητούμενο είναι να βρεθεί μία βιώσιμη λύση για το ελληνικό χρέος που δεν θα επιβαρύνει τους ευρωπαίους φορολογούμενους. Μία τέτοια θα μπορούσε να ήταν η πρόταση που αναφέρθηκε σε προηγούμενο Eurogroup, περί επιμήκυνσης των δόσεων με χαμηλότερο επιτόκιο. Μία πιο ουσιαστική λύση θα ήταν η ενεργοποίηση της ΕΚΤ στην αγορά ομολόγων είτε πρωτογενώς, δηλαδή απευθείας από τα κράτη, είτε δευτερογενώς από ιδιώτες, έχοντας ως πλεονέκτημα το γεγονός ότι η ίδια αποτελεί τον μόνο ευρωπαϊκό θεσμό που μπορεί να έχει κόστος χωρίς να επιβαρύνονται οι φορολογούμενοι των κρατών-μελών, αφού μπορεί να καλύψει τις απώλειές της εκδίδοντας χρήμα.
Στις 22 Ιανουαρίου, τρεις μέρες πριν τις εθνικές εκλογές, το Eurogroupθα ανακοινώσει την εφαρμογή ενός QE που θα περιλαμβάνει και κρατικά ομόλογα. Σε κάθε περίπτωση η ελληνική πλευρά θα πρέπει να δώσει μία μάχη συντεταγμένη με τους κατάλληλους συμμάχους, να υποστηρίξει δηλαδή τις προθέσεις του κ. Ντράγκι, κάτι που δεν έπρεξε ο κ. Σαμαράς. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορεί να διεκδικήσει χρηματοδότηση με ευνοϊκούς όρους, αποφεύγοντας τον απευθείας δανεισμό από τα κράτη-μέλη. Άλλωστε ένα τέτοιο πρόγραμμα μπορεί να αποτελέσει ένα καθοριστικό βήμα προς την δημοσιονομική ενοποίηση. Εφόσον ο Σύριζα δεσμεύεται για την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας, θα πρέπει να ακολουθήσει και συγκεκριμένες πρακτικές και όχι να θέσει την χώρα στο περιθώριο μέσω μονομερών ενεργειών.
