Το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου βρίσκει μέρος του Κυπριακού λαού να τρέφει αισθήματα συμπάθειας προς το αντίπαλο δέος της Μεγ. Βρετανίας, τον Άξονα, αισθήματα τα οποία εξανεμίσθηκαν, όταν η Ιταλία επιτέθηκε στην Ελλάδα, την 28η Οκτωβρίου 1940. Χαρακτηριστικό το σύντομο ρεπορτάζ της εφημερίδας Πάφος, στις 30 Οκτωβρίου 1940, με αναφορά τόσο σε ελληνικό όσο και σε τουρκικό πληθυσμό
Η είδησις περί κηρύξεως του πολέμου υπό της Ιταλίας εναντίον της Ελλάδος προκάλεσε βαθείαν συγκίνησιν εις τον Ελληνικόν και Τουρκικόν πληθυσμόν της Κύπρου. Διαδηλώσεις έλαβον χώραν είς διαφόρους πόλεις τής Κύπρου αίτινες και εσημαιοστολίσθηοαν. Πλείστοι νέοι εξέφρασαν τήν επιθυμίαν να εγγραφούν ως εθελονταί εις τον ελληνικόν στρατόν και πλήθος τηλεγραφημάτων εκφραζόντων τα αισθήματα του Κυπρ. λαού εστάλη εις το ελληνικόν Προξενείον. Εις την πόλιν μας [σ.σ. Πάφος] κατά την νύχτα της Τρίτης νεαροί διαδηλωταί περιήλθαν τας οδούς ψάλλοντες τους εθνικούς ύμνους Μ. Βρεττανίας και Ελλάδος και άλλα ενθουσιώδη άσματα και ζητωκραυγάζοντες υπέρ της Αγγλίας, της Ελλάδος και της Τουρκίας.
Από τα έγγραφα του Βρετανικού Υπουργείου Εξωτερικών προκύπτει ότι, τον Απρίλιο του 1941, ο Τσουδερός είχε προτείνει στην βρετανική κυβέρνηση να δοθεί η Κύπρος στον Γεώργιο Β’ ως «προσωπικό δώρο» για να αναθαρρήσουν οι Έλληνες. Σύμφωνα με την πρόταση του Τσουδερού, ο Γεώργιος Β’ θα κυβερνούσε την Κύπρο, κατά τη διάρκεια του πολέμου μέσω των υφισταμένων στο νησί βρετανικών αρχών και ο ίδιος, εγκαταλείποντας την Κρήτη, θα πήγαινε σε ένα μέρος που θα ήταν υπό την κυριαρχία του και όχι φιλοξενούμενος. OPalairet άμεσα ενημέρωσε τόσο τον Τσουδερό, όσο και τον Γεώργιο Β’ ότι η πρόταση δεν του φαινόταν ρεαλιστική, άλλωστε οι βρετανικές αρχές είχαν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η Κύπρος δεν κινδύνευε λιγότερο από την Κρήτη και ότι δε θα μεταβίβαζε την πρόταση στην βρετανική κυβέρνηση.[1] Τρεις μέρες αργότερα οι προϊστάμενοί του στο Υπουργείο τον συγχαίρουν για τον άψογο χειρισμό του θέματος «η παρούσα στιγμή, όταν ενδέχεται η Κύπρος να υποστεί επίθεση, είναι σε κάθε περίπτωση εντελώς ακατάλληλη για να αντιμετωπιστεί η πιθανότητα να δοθεί το νησί στην Ελλάδα»[2], ενώ τρεις μήνες αργότερα, σε εσωτερικό έγγραφο του Υπουργείου, το Κυπριακό κατατάσσεται ανάμεσα στα σημαντικότερα «ελληνικά προβλήματα» που έχει να αντιμετωπίσει η βρετανική κυβέρνηση[3]
Λίγους μήνες αργότερα, ο Eden προέβη σε αυστηρές συστάσεις στον Τσουδερό γιατί, με την ομιλία του στην Κυπριακή Παροικία του Λονδίνου στις 15 Νοεμβρίου 1941, προκάλεσε αμηχανία στην βρετανική κυβέρνηση και αναστάτωση στο νησί, όταν δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες και ο Κυβερνήτης θεώρησε απαραίτητη την έκδοση ανακοινωθέντος όπου θα ξεκαθαριζόταν ότι δε γίνονται διαπραγματεύσεις για την παραχώρηση του νησιού. Ο Τσουδερός προσπάθησε να διασκεδάσει τις εντυπώσεις, λέγοντας ότι δεν έκανε τίποτα άλλο παρά να παρουσιάσει, με γλώσσα ποιητική, την μαρτυρική Ελλάδα, συνοδευόμενη από τις κόρες της, μεταξύ των οποίων περιέλαβε την Κύπρο και την ελληνική Μακεδονία. Σημείωσε μάλιστα, ότι η Χάρτα του Ατλαντικού δίνει στην Ελλάδα περιθώρια να ανακινήσει το ζήτημα μετά τον πόλεμο. Ο Eden έκλεισε το θέμα προτρέποντάς τον να μην κάνει ξανά κανένα ανάλογο υπαινιγμό στις δημόσιες ομιλίες του.[4] Μάλιστα, με επιστολή του προς τον Sargent, ο Τσουδερός, τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, θα διευκρινίσει ότι το ανακοινωθέν του κυβερνήτη αναφορικά με την απουσία οποιασδήποτε διαπραγμάτευσης για το Κυπριακό δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, αφού ό Γεώργιος Β’ τον είχε ενημερώσει ότι το ζήτημα είχε συζητηθεί ανάμεσα στον Eden και τον Κορυζή, στις αρχές του 1941, όταν και συμφώνησαν να συνεχιστούν οι συζητήσεις μετά τον πόλεμο.[5] Η βρετανική διπλωματία ούτε καν απάντησε στην επιστολή Τσουδερού, παρόλο που στην εσωτερική αλληλογραφία σημειώνεται ότι «η ομιλία της 15ης Νοεμβρίου χρησιμοποιήθηκε από τη γερμανική προπαγάνδα εναντίον της ελληνικής και της βρετανικής κυβέρνησης»[6]
Μέσα σε αυτό το τεταμένο κλίμα, τον Φεβρουάριο του 1942, ο κυβερνήτης πληροφορεί το Υπουργείο Αποικιών ότι ο Δήμαρχος Λευκωσίας ερωτά εάν η κυβέρνηση της Κύπρου είναι διατεθειμένη να επιτρέψει το σχηματισμό στρατιωτικού τμήματος, που θα καταταγεί στις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις[7], ερώτημα που απορρίπτεται, σε πολύ έντονο ύφος, δύο μήνες αργότερα, και ο Κυβερνήτης καλείται να πληροφορήσει το Δήμαρχο Λευκωσίας ότι «το καθήκον των Κυπρίων που επιθυμούν να υπηρετήσουν στις ένοπλες δυνάμεις , είναι να καταταγούν στο βρετανικό Σύνταγμα Κύπρου. Η Βρετανική κυβέρνηση δεν είναι διατεθειμένη να συμφωνήσει με την κατάταξη Κυπρίων, οι οποίοι είναι Βρετανοί υπήκοοι, στις ένοπλες δυνάμεις οποιουδήποτε άλλου κράτους»[8]
Τον Μάρτιο του 1943, ο SirR.W. Leeper, Πρεσβευτής της Βρετανίας στην ελληνική κυβέρνηση, προτείνει στο Υπουργείο του, να εγκατασταθούν οι Γεώργιος Β’ και η κυβέρνηση Τσουδερού στην Κύπρο, ώστε να γίνει αποτελεσματικότερη η βρετανική στήριξη προς την ελληνική κυβέρνηση[9], πρόταση η οποία απορρίφθηκε άμεσα, αφού κρίθηκε ότι δεν είναι κατάλληλη η στιγμή να ανακινηθεί το Κυπριακό ζήτημα[10] Η παρούσα πρόταση δε μπορεί να ιδωθεί αποκομμένη από τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα, αφού αυτή ακριβώς η χρονική περίοδος συμπίπτει με μεγάλες επιτυχίες του ΕΛΑΣ που σηματοδοτούν την πρωτοκαθεδρία του στην ελληνική αντίσταση, γεγονός που δε λανθάνει της προσοχής των Βρετανών οι οποίοι ανησυχούν τα μάλα για την κατάσταση στην μεταπολεμική Ελλάδα.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει, τέλος, ο χειρισμός εξαιρετικά ενωτικού τηλεγραφήματος του ΑΚΕΛ προς το σύνολο των αντιστασιακών Οργανώσεων που δρούσαν, στην Ελλάδα, τον Απρίλιο του 1944: O Talbot-Rice ενημέρωσε τον Howard ότι ο Ανώτατος στρατιωτικός Διοικητής της Μεσογείου έλαβε τηλεγράφημα του ΑΚΕΛ με το οποίο του ζητήθηκε να μεταφέρει στον ΕΛΑΣ, τον ΕΔΕΣ και την ΕΚΚΑ «τον αδερφικό χαιρετισμό του Κόμματος, επ’ ευκαιρία της Εθνικής Εορτής της 25ης Μαρτίου, καθώς και τις ευχές του για την γρήγορη ήττα των Γερμανών και την πλήρη απελευθέρωση της Ελλάδας». Ο Leeper θεώρησε ότι θα αποτελούσε κακό προηγούμενο η διαβίβαση του μηνύματος στην Ελλάδα και ως εκ τούτου, το τηλεγράφημα αποσιωπήθηκε και δεν παραδόθηκε ποτέ.[11] Είναι προφανές ότι η βρετανική Διοίκηση δεν επιθυμούσε να παρουσιαστεί το ΑΚΕΛ ως μία πατριωτική δύναμη που δρούσε απόλυτα στο πνεύμα της συμμαχίας του πολέμου.
[1] Palairet προς F.O, Τηλεγράφημα 25 (απόρρητο), 3 Μαΐου 1941, F.O 371/29884/R4843
[2] F.O προς Palairet, Τηλεγράφημα 950 (απόρρητο), 6 Μαΐου 1941, F.O 371/29884/R4843
[3] Μνημόνιο Warner, 11 Ιουλίου 1941, F.O 371/29840/R7038
[4] Συνάντηση Τσουδερού-Eden, 25 Νοεμβρίου 1941, F.O 371/29838/R10333
[5] Τσουδερός προς Sargent, 23 Δεκεμβρίου 1941, F.O 371/29838/R10843
[6] Ανταλλαγή απόψεων Sargent, CadoganEden, $ Ιανουαρίου 1942, F.O 371/29838/R10843
[7] Κυβερνήτης Κύπρου προς Υπουργό Αποικιών Βρετανίας, Τηλεγράφημα 74 (απόρρητο), 20 Φεβρουαρίου 1942, F.O 371/33172/R1391
[8] Υπουργός Αποικιών Βρετανίας προς Κυβερνήτη Κύπρου, Τηλεγράφημα 120 (απόρρητο), 3 Απριλίου 1942, F.O 371/33172/R1391
[9] R. Leeper, 4 Μαρτίου 1943, F.O 371/37194/R2099
[10] 6 Μαρτίου 1943, F.O 371/37194/R2099
[11] Talbot-Rice προς Howard, Αριθμ. EGB/GR/71130, 4 Απριλίου 1944, F.O 37/1/43757/R5508
Σε εξέλιξη είναι, στην Επιτροπή Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης, η συζήτηση για το νομοσχέδιο «Αναμόρφωση και εκσυγχρονισμός του Σωφρονιστικού Κώδικα- τροποποιήσεις στον ν. 2776/1999». Το αρμόδιο, από τον Ιούλη του 2019 κατά παράβαση όλων των Διεθνών Οργανισμών και των επιστημονικών Οργανώσεων που επιτάσσουν τον σαφή διαχωρισμό των Οργάνων τάξης από την έκτιση των ποινών για την οποία μόνη αρμόδια είναι η Δικαιοσύνη, Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη επέλεξε να το δώσει στη δημοσιότητα υπό το φως της εξαιρετικά δυσμενούς Έκθεσης της Επιτροπής για την πρόληψη των Βασανιστηρίων (CPT) του Συμβουλίου της Ευρώπης, όπου η Επιτροπή διαπιστώνει πέρα από υπερπληθυσμό, εμφανώς ανεπαρκή μέτρα για την υγεία και την ασφάλεια των κρατουμένων και αυξανόμενα περιστατικά βίας, καθιστώντας προφανές ότι οι ολοένα και αυστηρότερες ποινές στο όνομα της ασφάλειας, η νομοθέτηση όχι με στρατηγικό σχέδιο, αλλά, ευκαιριακά, βάσει της επικαιρότητας, η ποινολαγνεία και ο ποινικός λαϊκισμός αποδεικνύονται αναποτελεσματικές και μη συμβατές με το ευρωπαϊκό δίκαιο.
Η Ελλάδα βρίσκεται ένα βήμα πριν τη δεύτερη δημόσια δήλωση, ένα ύστατο μέτρο για την ευαισθητοποίηση των κυβερνήσεων προκειμένου να εναρμονιστούν με το Κράτος Δικαίου, μέσα σε δέκα χρόνια, για την κατάσταση στις ελληνικές φυλακές. Η κυβερνητική ιδεοληψία, το κλείσιμο του ματιού σε ακροδεξιά ακροατήρια με την επίκληση του «Νόμος και Τάξις» οδηγούν την χώρα σε ένα άνευ προηγουμένου διασυρμό, κατατάσσοντας μία χώρα του σκληρού πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην ίδια θέση με χώρες όπως η Τουρκία και το Αζερμπαίτζάν. Είναι προφανής η υποκρισία της κυβέρνησης της ΝΔ, η οποία ομνύει στο «Μένουμε Ευρώπη» όσον αφορά στις νεοφιλελεύθερες οικονομικές επιταγές, αλλά κωφεύει μπροστά στον κίνδυνο η χώρα να βρεθεί στις τελευταίες θέσεις, ανάμεσα στα 46 κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης, αναφορικά με την προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Ελλοχεύει, δε, ένας ακόμη κίνδυνος: οι Εκθέσεις της Επιτροπής CPT αποτελούν οδηγό και τεκμήριο για το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ως προς την κάθε υπόθεση που εκδικάζεται, αφού η θέση που κατέχει η Επιτροπή στη νομολογία του Δικαστηρίου είναι πραγματικά μοναδική. Ενδεικτικά σημειώνεται ότι, μέχρι τώρα, έχει γίνει αναφορά στα ευρήματα της CPT σε 350 αποφάσεις του ΕΔΑΔ. Κατανοούμε τι θα σημάνει μία δεύτερη δημόσια δήλωση για τη χώρα αναφορικά με τις 2.200 υποθέσεις που εκκρεμούν σήμερα ενώπιον του Δικαστηρίου του Στρασβούργου.
Οι αλλαγές που προτείνονται στο νομοσχέδιο όχι μόνο γυρίζουν την χώρα στην κόλαση που επικρατούσε πριν 30 χρόνια, αλλά και την απομακρύνουν δραματικά από τη φιλοσοφία που διαπνέει τη σωφρονιστική πολιτική στα ευνομούμενα κράτη. Ο τιμωρητικός και εκδικητικός χαρακτήρας του κειμένου σε συνδυασμό με την ήδη ζοφερή κατάσταση των φυλακών θα δημιουργήσει ένα εκρηκτικό μείγμα που θα πυροδοτήσει ταραχές και βίαιες συγκρούσεις: πιθανόν, όμως, και αυτός να είναι ο στόχος του, να λειτουργεί ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία προκειμένου να εργαλειοποιηθεί η κατάσταση για να καταδείξουν ότι η καταστολή είναι ο μόνος δρόμος που τους απομένει και ότι οι υπερασπιστές του Κράτους Δικαίου και των Δικαιωμάτων των κρατουμένων υπερασπίζονται ταραχοποιούς και επικίνδυνους για τη δημόσια ασφάλεια εγκληματίες.
Επανέρχονται «από το παράθυρο» οι φυλακές τύπου Γ του κ. Αθανασίου, η χορήγηση τακτικής άδειας δυσχεραίνεται, υπάρχει ρητή εξαίρεση, για συγκεκριμένες κατηγορίες κρατουμένων, όσο χρόνο κι αν μείνουν στη φυλακή, ενώ δε λείπει και φωτογραφική πρόβλεψη για τους πολυϊσοβίτες, οι οποίοι πλέον αποκτούν δικαίωμα να ζητήσουν άδεια έπειτα από έκτιση 22 ετών, δηλαδή λίγο πριν από την απόλυση.
Από την αντισωφρονιστική λαίλαπα δεν γλυτώνουν ούτε οι εκπαιδευτικές άδειες των οποίων οι προϋποθέσεις εξισώνονται με αυτές για τις τακτικές άδειες. Η Επιτροπή που εκπόνησε το ν/σχέδιο παραβλέπει όλη τη φιλοσοφία πάνω στην οποία έχει βασιστεί, ο επιτυχημένος, θεσμός της άδειας: δίνει κίνητρο καλής συμπεριφοράς στον κρατούμενο με την ελπίδα να βρεθεί κοντά στους δικούς του και τον προετοιμάζει για την ζωή μετά την αποφυλάκιση και την ομαλή κοινωνική επανένταξη. Η στέρηση της ελπίδας να βρεθεί έστω και για λίγες ημέρες εκτός φυλακής θα πυροδοτήσει ανεξέλεγκτες εντάσεις εντός των καταστημάτων κράτησης την ώρα που τα σύγχρονα σωφρονιστικά συστήματα δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην ψυχολογική υποστήριξη και ενδυνάμωση των κρατουμένων.
Τέλος, αποδυναμώνονται, έτι περαιτέρω, τα αγροτικά Καταστήματα κράτησης, τα οποία μαζί με την ημιελεύθερη διαβίωση, την παροχή κοινωφελούς εργασίας και το βραχιολάκι, αποτελούν, πέρα από τους πυλώνες του σωφρονισμού και της επανένταξης, βασικά εργαλεία στην προσπάθεια αποσυμφόρησης των φυλακών.
Είναι τόσο εξόφθαλμος ο σκοταδισμός που διαπνέει το νομοθετικό πόνημα των Νικολάου-Παπαθανασίου που σχεδόν σύσσωμη η αντιπολίτευση έχει ταχθεί, επί της αρχής στην Επιτροπή, κατά, με τους Εισηγητές τους να στηλιτεύουν τις αναχρονιστικές διατάξεις.
Οι κρατούμενοι στερούνται την ελευθερία τους, όχι την αξιοπρέπειά τους και τα δικαιώματά τους. Το υπό συζήτηση νομοσχέδιο με την ψήφισή του από τη Βουλή θα επικυρώσει, θεσμικά πλέον, την άποψη κάποιων ότι οι άνθρωποι που βρίσκονται σε καθεστώς στέρησης ελευθερίας δεν αξίζει να απολαμβάνουν το πλέγμα των δικαιωμάτων που τους αναλογεί και ότι αυτό είναι μέρος της τιμωρίας τους, γεγονός ολέθριο για ένα κράτος Δικαίου.
Αν, όπως λέγεται, ο σεβασμός των δικαιωμάτων των κρατουμένων είναι ο καθρέφτης μιας Δημοκρατίας και δείκτης ποιότητας της συνταγματικής τάξης, στην Ελλάδα αυτός ο καθρέφτης έχει σπάσει. Και τα θραύσματα θα μας τραυματίσουν όλους
«Τη νύχτα αυτή η Κωνσταντινούπολη μετατράπηκε σε τόπο της Αποκάλυψης. Δεν υπάρχουν λέξεις, ούτε συγκρίσεις που να μπορούν να δώσουν μια εικόνα της φρίκης».
Ελβετική Εφημερίδα Α-Ζ, 15 Σεπτεμβρίου 1955
Στις 6 Σεπτεμβρίου 1955 με πρόσχημα την έκρηξη στο τουρκικό προξενείο στη Θεσσαλονίκη και μεσούσης της τριμερούς Διάσκεψης στο Λονδίνο για την κατάσταση στην Κύπρο, όπου η Μεγ. Βρετανία κατόρθωσε να εργαλειοποιήσει, περαιτέρω, την Τουρκία και τους Τ/κύπριους, τους οποίους χρησιμοποιούσε ως πρόσχημα προκειμένου να μη μεταβληθεί το καθεστώς στο νησί, ξεσπά σφοδρό κύμα διώξεων του ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου. Πρωτοσέλιδοι τίτλοι, όπως «Έλληνες τρομοκράτες κατέστρεψαν το πατρικό σπίτι του Ατατούρκ» της Ιstanbul Ekspres, μιας εφημερίδας με μέση κυκλοφορία 5.000 φύλλων, εκτοξεύουν τις πωλήσεις της στα 200.000 φύλλα μόνο σε δύο ώρες. Το σύνθημα για τα Σεπτεμβριανά είχε δοθεί.
Εξάλλου ό Τουρκικός Τύπος είχε υφάνει από καιρό τον καμβά πάνω στον οποίο εξελίχθηκαν τα γεγονότα: Ο ιδρυτής και ιδιοκτήτης της Hurriyet, SedatSimavi, υπήρξε ο πρόδρομος της φανατικής γραμμής στο Κυπριακό και του ανθελληνικού μένους, παρασύροντας την κοινή γνώμη, προφανώς και με την προτροπή των αγγλικών υπηρεσιών. Από 11.000 φύλλα ημερήσιας κυκλοφορίας, τα συνεχή, πύρινα ανθελληνικά άρθρα απογείωσαν τις πωλήσεις της εφημερίδας σε 600.000 φύλλα ημερησίως, δείχνοντας τον δρόμο και στον υπόλοιπο Τουρκικό Τύπο, ο οποίος, στην τελευταία προ των συμβάντων περίοδο, δημοσίευε συστηματικά και επί μέρες, ψευδή ή παραποιημένα νέα. Δείγματα αυτών των δημοσιευμάτων είναι η παρουσίαση του Πατριαρχείου ως φορέα που εισάγει λαθραία συνάλλαγμα από το εξωτερικό και υποστηρίζει οικονομικά τις ελληνικές στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Κύπρο, ιδίως «κατά των Τούρκων» (Dünya 28/8)· ειδήσεις όπου κάποιοι (ανώνυμοι ή αναφερόμενοι αορίστως μόνο με κάποιο όνομα χωρίς επώνυμο) Ρωμιοί εμφανίζονται να καταστρέφουν συνθήματα Τούρκων υπέρ της «τουρκικής Κύπρου», να εξαπολύουν ύβρεις κατά του «τουρκισμού» (Vatan 4/7, Milliyet4/7), να γράφουν αντιτουρκικά συνθήματα, “να βρίζουν στρατό, Προέδρους και Πρωθυπουργούς” (YeniSabah 6/7), και να τραγουδούν προκλητικά δημοσίως ελληνικά τραγούδια (Vatan 6/7). Οι ειδήσεις σχεδόν πάντοτε περιλάμβαναν παρουσίαση της «δίκαιης αγανάκτησης» των Τούρκων πολιτών οι οποίοι «αυτονόητα» αντιδρούσαν βίαια.
Εικοσιπέντε χρόνια αργότερα (7 Σεπτεμβρίου 1980) η εφημερίδα Hurriyet δημοσίευσε τον τρόπο με τον οποίο μεθοδεύτηκε η όλη επιχείρηση υπό τη φαινομενική καθοδήγηση της οργάνωσης «Η Κύπρος είναι τουρκική» (Kibris Türktür) και την πραγματική καθοδήγηση του τουρκικού βαθέος κράτους, αφού η Οργάνωση αυτή, σε πολλές περιοχές, στελεχωνόταν από μέλη του κυβερνώντος Δημοκρατικού Κόμματος και χρηματοδοτούντο απλόχερα από την Τουρκική κυβέρνηση.
Όπως αποκαλύπτεται από τις Εκθέσεις των διπλωματικών αποστολών στην Κωνσταντινούπολη, η τουρκική κυβέρνηση υπό το βάρος της διεθνούς κατακραυγής και τον φόβο της αποκάλυψης της κρατικής εμπλοκής στα επεισόδια, αρχικά, με δριμεία δήλωσή της είχε υποδείξει ως υπεύθυνους για τα έκτροπα τους κομμουνιστές, γεγονός που καταδεικνύει, για ακόμη μία φορά, ότι εθνικισμός και αντικομμουνισμός πάνε χέρι χέρι. Η κατηγορία αυτή φαντάζει αστεία αν λάβουμε υπόψη μας ότι οι μυστικές υπηρεσίες παρακολουθούσαν ασφυκτικά τη δράση των κομμουνιστών με αποτέλεσμα να καθίσταται εκ των πραγμάτων αδύνατη η οργάνωση των επεισοδίων από τους αριστερούς. Στον ίδιο βαθμό γελοιότητας, η λίστα της αστυνομίας με τους υπόπτους κομμουνιστές ήταν τόσο πρόχειρη ώστε να περιλαμβάνει ονόματα αποθανόντων και ατόμων που υπηρετούσαν τη στρατιωτική τους θητεία. Μάλιστα, Τούρκοι ιστορικοί αναφέρονται στα Σεπτεμβριανά ως την πρώτη επιχείρηση της Gladio (οργάνωση που, στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, είχε στηθεί στη Δύση και την Τουρκία εναντίον των Κομμουνιστών)
Οι διαδηλώσεις που ξέσπασαν στο Ιράν μετά το θάνατο της 22χρονης Mahsa Amini- η οποία έχασε την ζωή της από την θρησκευτική αστυνομία της χώρας, έθεσαν στο διεθνές προσκήνιο τη καταπίεση των Ιρανών γυναικών από το θεοκρατικό καθεστώς.
Μετά το 1979 και την Ιρανική Επανάσταση, η καταπίεση και η περιστολή των Δικαιωμάτων τους απασχολεί τις Ιρανές διαχρονικά. Μερικά από τα κυριότερα συνθήματα της Ιρανικής Επανάστασης ήταν «Φόρα μαντήλα ή θα σου ρίξουμε μπουνιά στο κεφάλι» και «Θάνατος στις ακάλυπτες» τα οποία, αφού επικράτησαν μέσω του κοινωνικού μοντέλου τυποποιήθηκαν και νομικά στον Ποινικό Κώδικα επισείοντας ποινές φυλάκισης ή χρηματικά πρόστιμα. Η χώρα γνώρισε μεγάλες διαδηλώσεις το 1999, το 2007, το «Πράσινο Κίνημα» του 2009, τις διαδηλώσεις της αντιπολίτευσης το 2019 με αφορμή τις τιμές των καυσίμων που επεκτάθηκαν με γενικότερα κοινωνικά αιτήματα, τις διαδηλώσεις που ακολούθησαν την επικράτηση του υπερσυντηρητικού Ραισί μετά τις τελευταίες εκλογές.
Είναι σαφές ότι είτε μιλάμε για χιτζάμπ, είτε για τσαντόρ, είτε για ντουπάτα το επίδικο δεν είναι θρησκευτικό, αλλά ο έλεγχος της γυναίκας σε όλες τις εκδοχές μέσω του ελέγχου του σώματος. Ακόμη και οι πρωτοετείς Ισλαμικών Σπουδών γνωρίζουν ότι το Κοράνι πουθενά δεν υπαγορεύει ότι μόνον οι γυναίκες οφείλουν να καλύπτουν το κεφάλι τους, αλλά ζητά από άντρες και γυναίκες σεμνότητα και κάλυψη των μερών του σώματος που προκαλούν. Το Ισλάμ, όπως και όλες οι θρησκείες, εργαλειοποιείται προκειμένου να ελεγχθεί το γυναικείο σώμα και να ενοχοποιηθεί η γυναικεία σεξουαλικότητα. Η συζήτηση για τις αμβλώσεις, η οποία επανέρχεται συχνά πυκνά τελευταία από την Εκκλησία, παρουσιάζει ενδιαφέρουσες αναλογίες.
Στη Σαουδική Αραβία ή το Αφγανιστάν και άλλες χώρες του ισλαμικού τόξου, η μαντίλα, το χιτζάμπ, το τσαντόρ, η ντουπάτα πριν καταλήξουν στη νομική τους αποτύπωση είχαν επιβληθεί από τις πατριαρχικές αδερφότητες και την οικογένεια. Σε άλλες χώρες, όπως η Αλγερία, η κυβέρνηση δεν ασχολείται με το άχαρο αυτό καθήκον, το οποίο αναλαμβάνει η πατριαρχική δομή της οικογένειας, όπου ο πατέρας ή ο αδερφός καλείται να διαφυλάξει τη τιμή της οικογενείας, με την κυβέρνηση να κλείνει τα μάτια και τη Δικαιοσύνη να κρίνει όχι με βάση το Δίκαιο, αλλά την παράδοση αυτούς που διαπράττουν εγκλήματα τιμής, η ταξική διαστρωμάτωση των οποίων εμφανίζει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Φεμινιστικές και ακτιβιστικές Οργανώσεις σημειώνουν ότι η Αστυνομία Ηθικής του Ιράν έχει μηδαμινή δράση στις πλούσιες συνοικίες της Τεχεράνης, ενώ βάσει στοιχείων του ΟΗΕ, η έκρηξη γάμων ανηλίκων κοριτσιών το 2021 στο Ιράν, αφορά σχεδόν αποκλειστικά κορίτσια των μεσαίων και κατώτερων στρωμάτων, σε μία κοινωνία σκληρά ταξική με μηδενική κοινωνική κινητικότητα, όπου οι πανεπιστημιακές σπουδές προορίζονται μόνο για τις γυναίκες της ανώτερης τάξη.
Η νικηφόρα κατάληξη της γυναικείας εξέγερσης στο Ιράν δεν φαίνεται να είναι το πλέον επικρατέστερο σενάριο, καθώς το Ιράν παραμένει, στον πυρήνα της κρατικής της υπόστασης, ένα στρατιωτικού τύπου καθεστώς όπου οι «Ιρανοί Φρουροί της Επανάστασης» ελέγχουν σε απόλυτο βαθμό κάθε θεσμό κι έκφανση κρατικής λειτουργίας
Η Δύση παρακολουθεί με αμηχανία τις εξελίξεις, αφού για τους θεσμικούς δρώντες η σταθερότητα στο εσωτερικό αυτών των χωρών και οι απρόσκοπτες και κερδοφόρες εμπορικές συναλλαγές μαζί τους, αποτρέπουν τις δραστικές παρεμβάσεις με θύμα τα γυναικεία δικαιώματα αποκαλύπτοντας, ακόμη μία φορά την υποκρισία της Δύσης και αποτρέποντας τις ουσιαστικές συζητήσεις τόσο για την οικουμενικότητα των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων όσο και για τον ισλαμικό φεμινισμό. Όσον αφορά στην αντιμετώπιση της κάλυψης του γυναικείου σώματος στο Ευρωπαϊκό έδαφος, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με δύο εμβληματικές αποφάσεις (S.A.S. κατά Γαλλίας και Lachiri κατά Βελγίου) αποδεικνύει, για μία ακόμη φορά, ότι οριζόντια μέτρα δεν μπορούν να είναι σε αρμονία με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση, ούτε μπορούν να βρουν εφαρμογή σε θέματα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, αλλά υπόκεινται στη βάσανο της αναλογικότητας και κρίνονται κατά περίπτωση.
Κλείνοντας, καλωσορίζουμε τους νεόκοπους υποστηρικτές των γυναικείων δικαιωμάτων στη χώρα μας, αλλά δεν μπορούμε να απόσχουμε του πειρασμού να τους θυμίσουμε ότι τα μπράβο και τα ζήτω από μακριά είναι εύκολα και ανέξοδα και ότι ελπίζουμε οι ίδιες αυτές γυναίκες που σήμερα με τόσο ζήλο υποστηρίζουν προκειμένου να αναδείξουν την ανωτερότητα της Δύσης στη θωράκιση των Δικαιωμάτων έναντι του καθυστερημένου Ισλάμ, να μη γίνουν πάλι «λαθροεισβολείς» και «πράκτορες του Ερντοάν», όταν αναζητήσουν άσυλο στη χώρα μας. Γιατί τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και η προάσπισή τους δεν πρέπει να είναι alacarte, αλλά η οικουμενικότητά τους έγκειται ακριβώς στην προάσπιση και το σεβασμό τους ανεξάρτητα γεωγραφίας.
Η απόφαση του Μικτού Ορκωτού Δικαστηρίου της Αθήνας να δοθεί αναστολή στην εκτέλεση της ποινής στον Δημήτρη Λιγνάδη, μέχρι την εκδίκαση της υπόθεσης σε δεύτερο βαθμό, στο Εφετείο, παρά την καταδίκη του σε 12 χρόνια κάθειρξη για δύο βιασμούς ανηλίκων, προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων.
Τι είναι, όμως, αυτό που προκαλεί το δημόσιο αίσθημα στην εν λόγω υπόθεση; Το ότι ο Λιγνάδης είναι κεντροδεξιός, απαστράπτων και ταλαντούχος, άρα αποσυνάγωγος στον αριστεροκρατούμενο καλλιτεχνικό χώρο όπως με πάθος μας πληροφορούν τα φιλοκυβερνητικά Μέσα;
Μήπως ότι η τοποθέτησή του ως επικεφαλής του Εθνικού Θεάτρου έγινε με ανάθεση, αφού η Υπουργός Πολιτισμού ακύρωσε την προκήρυξη που είχε ήδη δρομολογήσει η προηγούμενη κυβέρνηση, αναρωτώμενη, απαντώντας σε σχετική Επίκαιρη ερώτηση, μήπως υπάρχει κανείς που αμφισβητεί τα προσόντα και το ήθος του Λιγνάδη;
Μήπως το ότι η ίδια τον υπερασπιζόταν με θέρμη για μέρες μέχρι τη στιγμή που πλέον η υπόθεση δεν μπορούσε να κρατηθεί μυστική;
Μήπως ότι η εν λόγω υπόθεση αποτελεί ένα πρώτης τάξης σκηνικό που δύναται να χρησιμοποιηθεί για κομματική αντιπαράθεση;
Μήπως γιατί ο πρωτόδικα καταδικασθείς για το πλέον ειδεχθές έγκλημα που περιλαμβάνει ο Ποινικός Κώδικας μας εξηγούσε, την εποχή της παντοδυναμίας του, πόσο είχε ταλαιπωρηθεί η ελληνική πνευματική και καλλιτεχνική ζωή από την αριστερή ψευτοκουλτούρα της Μεταπολίτευσης;
Μήπως γιατί αν κάποιος που δεν ήξερε την υπόθεση και άκουγε τις αυτάρεσκες δηλώσεις του κ. Λιγνάδη, όταν αποφυλακίστηκε, θα πίστευε ότι είχε αθωωθεί πανηγυρικά;
Μήπως γιατί η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων με μια απόλυτα πολιτική δήλωση βγήκε να κουνήσει το δάχτυλο στην κοινωνία για τις αντιδράσεις;
Μήπως γιατί ο πολίτης αισθάνεται ότι χάνει την εμπιστοσύνη σε αυτό που θα έπρεπε να αποτελεί το φυσικό καταφύγιο των αδυνάμων, τη Δικαιοσύνη και να πιστεύει ότι όχι μόνο δεν είναι τυφλή, αλλά και ότι είναι βαθιά ταξική;
Μήπως γιατί οι θιασώτες της αναστολής εκτέλεσης της ποινής είναι ακριβώς αυτοί που σε άλλες περιπτώσεις, κυρίως αν οι θύτες είναι αλλοδαποί, επιδίδονται σε έναν άκρατο ποινικό λαϊκισμό και απαιτούν να «σαπίσουν οι εγκληματίες στην φυλακή»;
Μήπως γιατί ο πολίτης θεωρεί ότι στην ποινική μεταχείριση του Λιγνάδη καταστρατηγήθηκε κάθε έννοια αναλογικότητας και ισονομίας;
Ας οργανώσουμε όμως τη συζήτηση: Οι δικαστικές αποφάσεις εκδίδονται και εκτελούνται «στο όνομα του ελληνικού λαού», η δικαστική εξουσία κρίνει και εκτελεί στο όνομά μας και δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι η συγκεκριμένη πρόνοια βρίσκεται στο άρθρο 26 του Συντάγματος, με τίτλο “Διάκριση των Εξουσιών”. Οι δικαστές δεν είναι υπεράνω κριτικής, ασκούν την απονεμηθείσα σε αυτούς Δημόσια Εξουσία και ως προς αυτό κρίνονται. Έχουν απόλυτη ελευθερία στην κρίση τους, είναι ισόβιοι στις θέσεις, έχουν όλα τα εχέγγυα που θα διασφάλιζαν ανεξαρτησία και αμεροληψία αλλά δεν είναι υπεράνω κανενός. Η Δικαιοσύνη είναι ανεξάρτητη, δεν είναι ανεξέλεγκτη. Εξάλλου, πλειστάκις η χώρα έχει καταδικαστεί από Διεθνή Δικαστήρια για αποφάσεις που έχει λάβει η Δικαιοσύνη.
Το Σύνταγμα προβλέπει την Αρχή της Δημοσιότητας των Δικών, ακριβώς γιατί ελέγχονται, σχολιάζονται και κρίνονται. Είναι βασικός πυλώνας της Δημοκρατίας αυτός είτε αρέσει σε κάποιους είτε όχι. Οι αποφάσεις των Δικαστηρίων οφείλουν να εφαρμόζονται και δεσμεύουν τους πολίτες αλλά μέχρι εκεί.
Στην απόφαση Λιγνάδη, όπως και σε κάθε άλλη, οι πολίτες έχουν κάθε δικαίωμα να διαμαρτυρηθούν, να διαδηλώσουν, να αντιδράσουν. Δεν ζητούν να δικάζουν αυτοί υποθέσεις σαν του Λιγνάδη σε λαϊκά δικαστήρια, δεν ζητούν την αποπομπή όσων δίκασαν την υπόθεση, εκφράζουν όμως τις αμφιβολίες τους για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και την οργή τους γιατί με αποφάσεις σαν αυτή πιθανολογούν ότι όλοι οι Έλληνες πολίτες δεν είναι ίσοι ενώπιον του Νόμου.
Πρόσφατα, όταν Υπουργός της κυβέρνησης καταλόγισε σκοπιμότητες στο βούλευμα του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου για την Novartis, χυδαιολογώντας σε βάρος ανώτατων δικαστών, δεν έπεσε στην αντίληψή μου κάποια αντίδραση από την Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων, η οποία, στην υπόθεση Λιγνάδη διαπίστωσε υποκινούμενες αντιδράσεις προερχόμενες από πολιτικά κέντρα.
Και για τα τελειώνουμε με τον ποινικό λαϊκισμό: ο προϊσχύσας του Ν.4620/2019 Κώδικας, ήδη από το 2010, περιείχε την ίδια κατά περιεχόμενο ρύθμιση – για τις περιπτώσεις επιβληθείσας ποινής κάθειρξης – και τα κριτήρια με βάση τα οποία η έφεση μπορεί να έχει, κατά κανόνα, ανασταλτική δύναμη. Και πριν το 2019, το άρθρο 497 περιείχε την παράγραφο 8 με το ίδιο περιεχόμενο, που έθετε κριτήρια στα οποία θα πρέπει να υπακούει η τυχόν μη χορήγηση από το δικαστήριο του ανασταλτικού αποτελέσματος. Η εν θέματι ρύθμιση, εφόσον ακολουθούν και άλλοι βαθμοί δικαιοδοσίας είναι απολύτως σωστή, σε αυτό προφανώς συμφωνεί και η κυβέρνηση γι’ αυτό και δεν την άλλαξε ενώ έχει ήδη επιφέρει τρεις φορές αλλαγές στον ΠΚ. Αυτό που αμφισβητείται είναι η εφαρμογή από το Δικαστήριο της προϋπόθεσης να μην είναι επικίνδυνος για τέλεση εγκλημάτων ή ύποπτος φυγής. Και ο Λιγνάδης είχε κριθεί επικίνδυνος ήδη ως κατηγορούμενος.
